Sau
giai đoạn tăng trưởng cao 1998 - 2008 (trung bình 18%/năm), xuất khẩu
thủy sản Việt Nam bước vào năm 2009 với rất nhiều khó khăn. Đến hết
tháng 5/2009, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 1,369 tỷ USD, giảm 9,4%
so với cùng kỳ năm trước. Số liệu mới nhất về xuất khẩu trong tuần đầu
tháng 6/2009 cũng không mấy khả quan, giảm khá mạnh so với tuần trước.

Thông
tin về dịch cúm A/H1N1 sẽ dẫn đến việc tăng cường nhập khẩu thủy sản đã
không xảy ra, do khó có thể thay đổi thói quen của người tiêu dùng và
không có bằng chứng về nguy cơ lây nhiễm khi sử dụng thịt lợn.

Về
cơ cấu mặt hàng: 2 mặt hàng xuất khẩu chính là tôm và cá (chủ yếu là cá
tra, basa). Trước năm 2000, tôm là mặt hàng xuất khẩu chính, nhưng với
việc xuất khẩu cá tra/cá basa bùng nổ từ năm 2000, đến năm 2008 xuất
khẩu cá đã trở thành mặt hàng chủ lực. Tuy nhiên, sang năm 2009 tình
hình đã thay đổi do xuất khẩu cá da trơn gặp nhiều rào cản về thị
trường, nên mặt hàng tôm dần lấy lại vị thế của mình.

Cụ
thể, kim ngạch xuất khẩu cá tra/cá basa trong 5 tháng đầu năm đạt 477
triệu USD, giảm 4,1% so với cùng kỳ năm 2008 sau nhiều năm tăng trưởng
ở mức hai con số. Hiện tại, xuất khẩu mặt hàng này vẫn chưa có dấu hiệu
phục hồi, tuy thị trường Nga đã mở cửa trở lại, nhưng kim ngạch xuất
khẩu chỉ ở mức khá thấp.

Kim
ngạch xuất khẩu tôm trong 5 tháng đầu năm đạt 441,1 triệu USD, giảm
7,3% so với cùng kỳ năm 2008. Khác với mặt hàng cá tra/cá basa, ngoài
việc đối mặt với những rào cản thương mại, mặt hàng tôm chịu rủi ro cả
về chủng loại hàng với việc mặt hàng tôm sú của Việt Nam dần bị lép vế
so với tôm thẻ chân trắng giá rẻ. Nguồn hàng cũng gặp nhiều khó khăn,
do quá nhiều hộ nuôi bị thua lỗ trong năm 2008 và do những diễn biến
bất thường về thời tiết, nên hoạt động chế biến xuất khẩu cũng mang
tính cầm chừng, nhiều nhà máy chỉ hoạt động với 30% công suất.

Về
thị trường: Nhật Bản những tuần gần đây đã tăng nhập khẩu các mặt hàng
thủy sản của Việt Nam (chủ yếu là tôm và mực đông lạnh), do lượng tồn
kho của họ giảm mạnh. Trong khi đó, thị trường Mỹ vẫn gặp khó khăn với
dự thảo Đạo luật Nông nghiệp 2009 dự kiến đưa cá tra/cá basa của Việt
Nam xếp trở lại vào loại cá da trơn (catfish) để bị áp dụng các điều
kiện ngặt nghèo hơn về kiểm soát chất lượng, cũng như việc xem xét thuế
chống phá giá đối với mặt hàng tôm của Việt Nam bị Bộ Thương mại Mỹ lùi
ngày công bố kết quả đến cuối tháng 7/2009.

Bên
cạnh khó khăn về thị trường xuất khẩu, ngành thủy sản của Việt Nam còn
gặp khó khăn do cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trong ngành, làm giảm
giá xuất khẩu và cả uy tín của ngành, điều này có thể ảnh hưởng lâu dài
đối với hoạt động xuất khẩu thủy sản.

Nhìn
chung, trong nửa đầu năm 2009, hoạt động xuất khẩu thủy sản của Việt
Nam vẫn chưa có dấu hiệu tích cực và kế hoạch xuất khẩu 4 tỷ USD sẽ dồn
cả vào nửa cuối năm 2009, vì đây là mùa vụ hoạt động chính của doanh
nghiệp thủy sản.

Một số doanh nghiệp trong ngành

CTCP
Nam Việt (ANV): Tính đến hết tháng 4/2009, ANV đã mất vị trí dẫn đầu cả
nước về xuất khẩu cá tra/cá basa, rơi xuống vị trí thứ ba sau CTCP Vĩnh
Hoàn (VHC) và CTCP Hùng Vương. Kim ngạch xuất khẩu của Vĩnh Hoàn và
Hùng Vương đạt khoảng 36 triệu USD/công ty, trong khi ANV chỉ xuất khẩu
được 28 triệu USD, thấp hơn gần 30%. Dự kiến, kết quả kinh doanh của
ANV chưa thể đột biến trong quý II, do xuất khẩu trong quý II ước tính
chỉ bằng 40 - 50% so với cùng kỳ và dự án Ferocrom của Công ty cũng
chưa thể đi vào hoạt động sớm.

CTCP
Thủy sản Minh Phú (MPC): 5 tháng đầu năm 2009, khối lượng xuất khẩu của
MPC đạt 4.098 tấn, trị giá 43,9 triệu USD, chỉ bằng khoảng 25% về lượng
và 27% về trị giá so với kế hoạch năm 2009. Kết quả kinh doanh của MPC
trong quý I/2009 khá ấn tượng, tuy nhiên chủ yếu đến từ hoạt động đầu
tư tài chính. Điều khá đáng tiếc là MPC đã bán khoảng 2/3 danh mục đầu
tư tài chính ngắn hạn trong quý I/2009, lỡ mất cơ hội có được lợi nhuận
cao hơn khi thị trường tăng mạnh trong quý II/2009.

CTCP
XNK thủy sản Bến Tre (ABT): Theo kết quả kinh doanh tháng 4/2009 của
ABT, doanh thu của Công ty trong tháng 4 cao hơn mức trung bình của quý
I, nên lũy kế 4 tháng đạt 39,25% kế hoạch năm; lợi nhuận sau thuế trong
tháng tăng mạnh, đạt 6,3 tỷ đồng, bằng hơn 2/3 lợi nhuận của cả quý I,
nên tổng lợi nhuận 4 tháng đạt 15,38 tỷ đồng, bằng 42,7% kế hoạch năm
2009. Dự kiến, trong năm 2009, Công ty có khả năng hoàn thành kế hoạch
đã đề ra. So với doanh nghiệp cùng ngành, ABT tăng trưởng tốt hơn và
khả năng hoàn thành kế hoạch là rất cao. Ngoài lý do trích lập dự phòng
tài chính dẫn đến ROA, ROE 4 quý gần nhất thấp thì các yếu tố cơ bản
của ABT là tốt. Rủi ro của Công ty là hoạt động đầu tư tài chính, với
nguyên giá hơn 190 tỷ đồng, nhưng Công ty đã thực hiện đầy đủ trích lập
dự phòng 69 tỷ đồng.

CTCP
Thủy sản số 1 (SJ1): SJ1 có tốc độ tăng trưởng khá tốt trong quý
I/2009, với doanh thu tăng 102,1% so với cùng kỳ và lợi nhuận sau thuế
đạt 2 tỷ đồng, tăng 46,75% so với cùng kỳ. Tính cả 5 tháng đầu năm thì
doanh thu đạt 66 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế đạt 3,9 tỷ đồng, bằng
38% kế hoạch doanh thu và gần bằng 50% kế hoạch lợi nhuận. Bên cạnh thị
trường xuất khẩu chính khá ổn định là Nhật Bản, Công ty còn tham gia
thị trường nội địa thông qua việc cung cấp cho hệ thống Lotteria và bán
buôn thông qua Metro và Lottemart. Trong tháng 6 này, Công ty dự kiến
khởi công xây dựng nhà máy mới tại Khu công nghiệp Tân Phú Trung (TP.
HCM) với số vốn đầu tư giai đoạn 1 là 50 tỷ đồng để nâng công suất lên
gấp đôi hiện nay. Nhà máy mới dự kiến đi vào hoạt động trong quý I/2010
và tại địa điểm nhà máy cũ, Công ty dự kiến hợp tác với Công ty Xây
dựng Bình Chánh (BCI) để xây dựng dự án Cao ốc SJ1 Plaza.

Một
công ty khác cũng đáng quan tâm, tuy chưa niêm yết, là CTCP Hùng Vương.
Trong năm 2008, hoạt động kinh doanh chính của Công ty rất tốt với lợi
nhuận gộp đạt hơn 500 tỷ đồng, tuy nhiên do phải trích dự phòng đầu tư
tài chính khoảng 253 tỷ đồng, nên làm giảm lợi nhuận thực tế. Trong quý
I/2009, lợi nhuận của Công ty đạt 48 tỷ đồng, chưa tính đến lợi nhuận
của các công ty con. Năm 2009, Công ty đặt kế hoạch doanh thu 3.300 tỷ
đồng và lợi nhuận 390 tỷ đồng. Chiến lược của Công ty là trở thành tập
đoàn kinh doanh đa ngành, nhưng tập trung chủ yếu liên quan đến cá tra,
cụ thể bao gồm nuôi trồng, chế biến xuất khẩu, dịch vụ kho lạnh, thức
ăn chăn nuôi và chế biến phụ phẩm cá. Đến năm 2011, Công ty đặt kế
hoạch doanh thu hợp nhất 8.000 tỷ đồng và dự kiến niêm yết trên sàn
HOSE vào quý III/2009. Về cổ tức, Công ty dự kiến chia 20% bằng cổ
phiếu và 10% bằng tiền mặt cho năm 2008 và sẽ tạm ứng cổ tức 2009 là
10% trước khi lên sàn.

Kết luận

Nhìn
chung, các doanh nghiệp thủy sản lớn (kể cả niêm yết và OTC) đều hoạt
động có lãi trong quý I/2009 (trừ ANV), tuy nhiên chỉ có một số công ty
có tăng trưởng tốt là ABT, BLF, CAD, MPC, NGC, VHC. Khó khăn nội tại đã
làm các cổ phiếu vốn hóa lớn của ngành thủy sản không có mức tăng nóng
cùng thị trường trong đợt tăng điểm từ tháng 3/3009. Do đó, trong giai
đoạn này, nhiều người cho rằng, đây là cơ hội tốt để đầu tư và trên
thực tế, nhóm cổ phiếu thủy sản đã có dấu hiệu tăng trong những tuần
gần đây. Tuy nhiên, nhà đầu tư nên lưu ý là ngành thủy sản trước đây
vốn được các nhà đầu tư tổ chức, đặc biệt là nhà đầu tư nước ngoài,
đánh giá cao và họ đã mua một lượng lớn cổ phiếu với mức giá khá cao.
Các giao dịch mua hoặc bán của họ, hoặc các cổ đông lớn có ảnh hưởng
rất mạnh đến giá cổ phiếu. Do đó, những biến động tích cực trong thời
gian gần đây của nhóm cổ phiếu thủy sản chưa thể coi là tích cực, vì nó
không dựa trên yếu tố cơ bản của ngành và công ty, mà chủ yếu do việc
đăng ký mua vào với số lượng lớn của nhà đầu tư tổ chức, hay do các yếu
tố không liên quan đến ngành nghề kinh doanh chính (ví dụ: đầu tư tài
chính, bất động sản).
[b]Phạm Lưu Hùng, Chuyên viên phân tích SSI