Quán nhỏ ven đường

[Nguyen Quan]

Một trong những điều thú vị mà giới truyền thống và tổng cục thống kế đã làm trong suốt gần hai chục năm qua, đó là thống kê rất tỉ mỉ bao nhiêu FDI được đầu tư vào Việt Nam qua từng thời kỳ nhưng ít ai nói đến dòng vôn FDI chảy ra qua từng thời kỳ, trong đó có một luồng quan trọng, đó là lãi FDI chuyển về nước.

Đã bao năm, đại đa số dân chúng dường như làm quen với ý tưởng rằng FDI là tiền người ta đem vào giúp mình, và ít ai nghĩ đến ngày nó ra. FDI, cũng như ODA (trừ viện trợ không hoàn lại), vào là đều có ra cả. Và khi nó, cùng với lãi, nó sẽ nhiều hơn khi vào. Lấy một ví dụ đơn giản, một NĐT nước ngoài đầu tư một dự án 1 tỷ U vào Việt Nam và làm ăn có lãi, mỗi năm sau khi trừ mọi thuế và phi họ chuyển lãi về nước 10%, thì rõ ràng sau 10 năm, dòng vốn của dự án này đối với Việt Nam sẽ là dòng vốn âm.

Chúng ta đã thu hút FDI gần 20 năm rồi, và số vốn FDI tích lũy đến hàng vài trăm tỉ U và từ đó sẽ có hàng chục tỉ U tiền lợi nhuận cần chuyển về nước. Số lợi nhuận tích lũy này ngày một tăng lên trong khi tốc độ thu hút FDI giảm dần. Nếu thống kê minh bạch, e rằng tại thời điểm hiện nay khó có thể nói dòng vốn FDI dương được.

Vấn đề chuyển lợi nhuận này không chỉ gây tác động lên cán cân thanh toán ngoại tệ, lên tỷ giá VNĐ/USD mà nó còn góp phần tạo nên sức ép lạm phát và sự phức tạp trong việc quản lý tiền đồng (tiền cơ sở M0 và M1 trong nền kinh tế).

Chúng ta thử tưởng tượng:
Mỗi lần có một NĐT đem tiền đầu tư vào Việt Nam, Ngân Hàng Nhà Nước Việt Nam (SBV) cần phải thu mua U và bán VNĐ cho họ để họ chi tiêu tại Việt Nam.

Số tiền U mua được sẽ cất vào dự trữ quốc gia hoặc tốt hơn là đầu tư thật đúng chỗ để sinh lợi, không nên tiêu bậy bạ vì sẽ có một ngày, họ chuyển vốn trở lại ra nước ngoài và SBV sẽ phải bán lại cho họ số tiền đó để thu hồi tiền VNĐ trong lưu thông về. Tuy nhiên, tiền vào nhà khó như gió vào nhà trống, tiền U đó đã được dùng tài trợ cho nhập siêu (mà nhập ô tô, ti vi, tủ lạnh là khá nhiều), chi tiêu quân sự và đặc biệt là hỗ trợ cho việc neo tỷ giá ổn định qua nhiều năm.

Tất nhiên việc neo tỷ giá cũng hỗ trợ cho NĐT FDI, nhưng tiền thay vì tích lũy lại bỏ ra neo tỷ giá thế thì đến lúc người ta chuyển hàng tỷ U lợi nhuận ra nước ngoài, dự trữ của SBV sẽ trống rỗng. SBV cùng với các ngân hàng thương mại trong nước không đủ U để bán cho FDI. Các DN FDI đành phải quay sang làm việc với các chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Tiền U thì mấy nơi này không thiếu, họ sẽ mua VNĐ và bán lại U cho DN FDI. Như vậy một phần khá lớn tiền VNĐ đã chạy vào tay các NH nước ngoài, nơi mà SBV không phải dễ quản.

Nhiều người hỏi tiền VNĐ đi đâu, xin thưa là một phần chạy vào đó rồi đấy ạ. Mà một khi các NH nước ngoài nắm nhiều tiền VNĐ thì khả năng kiểm soát tiền tệ của SBV sẽ kém hẳn đi. Khả năng cho vay bằng VNĐ của các NH nước ngoài gia tăng mạnh từng ngày và từ đó việc tăng cung tiền vào nền kinh tế đã không còn nằm trong tay SBV 100% nữa.

Đồng thời, việc kiểm soát tỷ giá cũng trở nên chông chênh khi cứ nghĩ đến một ngày nào đó các NH nước ngoài buồn tình bán VNĐ ra để mua U thì không biết tỷ giá VND/USD đạt đến mức nào.