[table] Cổ đông nhỏ đang bị tổn thương quyền lợi và tình cảm |






|
Nhà
đầu tư nhỏ, mặc dù không phải là tất cả, nhưng họ đại diện cho đại đa
số nhà đầu tư cá nhân trên TTCK. Chính nhà đầu tư nhỏ tạo nên sự sôi
động tại các sàn giao dịch, họ đại diện cho số lớn tài khoản giao dịch
và tạo ra một lượng lớn lệnh mua, bán mỗi ngày.

|






Họ cũng chính là những tuyên truyền viên tích cực cho TTCK mà không đòi hỏi thù lao.

Còn
gì tệ hơn nếu chúng ta muốn phát triển TTCK mà không có biện pháp thiết
thực bảo vệ nhà đầu tư nhỏ trong khi đối tượng này là nhân tố rất quan
trọng trong sự phát triển và lớn mạnh của TTCK, nhất là với TTCK quy mô
còn rất khiêm tốn và non trẻ như tại Việt Nam?

Trước
hết, xin cùng xem xét quyền nhận cổ phiếu thưởng hoặc quyền mua cổ
phiếu ưu đãi để hiểu họ - những cổ đông thiểu số - được HĐQT công ty
đối xử như thế nào. Hai năm gần đây, trong hầu hết các phương án phát
hành thêm cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu, quyền được mua cổ phiếu lẻ
(nhỏ hơn 10 cổ phiếu) của nhà đầu tư nhỏ bị tước bỏ và quyền phân chia
số cổ phiếu lẻ chưa phân phối hết lại được trao cho HĐQT. Chỉ có một
vài phương án chia cổ tức bằng cổ phiếu, cổ đông nhỏ được nhận số tiền
bằng mệnh giá cho mỗi cổ phiếu lẻ, trong khi thị giá của nó lớn gấp
nhiều lần, thậm chí vài chục lần mệnh giá. Đối với phương án phát hành
chung một đợt cho việc chi trả cổ tức và mua cổ phiếu với giá ưu đãi,
nhà đầu tư nhỏ có thể bị thiệt kép vì số cổ phiếu lẻ của hai nội dung
phát hành cộng lại có thể lớn hơn hay bằng 10 cổ phiếu, nhưng riêng
từng nội dung phát hành thì lại là lẻ, nên nhà đầu tư nhỏ không được sở
hữu. Điều bất công nữa là tổng số cổ phiếu lẻ này tạo nên một lượng cổ
phiếu không nhỏ, nhưng không được đưa vào làm cổ phiếu quỹ để sau này
được bán theo giá thị trường tạo thặng dư vốn cho công ty, mà lại được
phân phối theo cách của HĐQT.

Ủng
hộ cho việc làm trên chỉ có một lý do duy nhất là người ta muốn các con
số trở nên gọn gàng, tròn trĩnh, dễ tính toán và dễ quản lý hơn theo
lối tư duy xưa cũ khi việc tính toán được làm một cách thủ công. Trên
phương diện quản lý, lý lẽ này không đủ sức thuyết phục vì Trung tâm
Lưu ký đang được trang bị các phần mềm quản lý hiện đại. Việc tính toán
quyền mua và quản lý số cổ phiếu lẻ trên các tài khoản đối với Trung
tâm là không có trở ngại hoặc khác biệt nào so với phương án số chẵn.
Nhà đầu tư nhỏ nhiều khi muốn hỏi: “Tại sao khi chia cổ tức bằng tiền
tôi có quyền lợi ngang bằng với các cổ đông lớn, còn khi chia cổ tức
bằng cổ phiếu tôi lại bị thua thiệt?”. Tại một số kỳ Đại hội đồng cổ
đông, các phương án phát hành thêm cổ phiếu thường chỉ được thông qua
về mặt nguyên tắc. Chi tiết phát hành thường được ủy quyền cho HĐQT
quyết định vào thời điểm thích hợp. Nhà đầu tư nhỏ, do đó, không có
điều kiện để tự bảo vệ quyền lợi của mình, dẫn đến một thực tế là các
phương án phát hành thêm cổ phiếu gần đây vô tình hay hữu ý đã làm tổn
thương quyền lợi và tình cảm của nhà đầu tư nhỏ đối với công ty. Để
tránh cung cách đối xử bất bình đẳng này, UBCK nên cụ thể hóa quy định
về phát hành thêm và trả cổ tức bằng cổ phiếu bằng văn bản pháp lý.
Theo chúng tôi, phương án công bằng và minh bạch nhất là để nhà đầu tư
hưởng trọn quyền mua và nhận số cổ phiếu lẻ hàng đơn vị trong các đợt
phát hành thêm. Số cổ phiếu này sẽ đủ điều kiện giao dịch sau khi nhà
đầu tư tích lũy dần cho đủ lô.

Một
trở ngại và cũng là thiệt thòi lớn đối với nhà đầu tư nhỏ là quy định
giao dịch theo lô 100 cổ phiếu tại sàn Hà Nội và sắp tới, từ đầu năm
2008 là tại cả sàn TP. HCM. Với quy định này, nhà đầu tư nhỏ có số
lượng vài chục cổ phiếu xem như tồn kho và đọng vốn lâu dài. Lý lẽ từng
được nêu ra nhằm biện minh cho việc chuyển giao dịch sang lô 100 là sự
quá tải đối với nhân viên nhập lệnh khi có quá nhiều lệnh giao dịch với
khối lượng nhỏ. Tuy nhiên, tình hình hiện nay đã thay đổi nhiều bởi
những lý do sau:

1. Khối lượng giao dịch trên các sàn hiện thấp hơn nhiều so với thời cao điểm quý I/2007;

2. Số CTCK được cấp phép và số bàn nhập lệnh tương ứng đang gia tăng;

3.
Xu hướng giao dịch trực tuyến, dẫn đến việc giảm tải cho nhân viên nhập
lệnh, đang được các CTCK tích cực nghiên cứu và triển khai.

Theo
chúng tôi, để dung hòa giữa việc hạn chế số lượng lệnh giao dịch với
khối lượng quá nhỏ mà vẫn hỗ trợ tốt cho nhà đầu tư nhỏ thanh lý được
lô 10 cổ phiếu, đề nghị UBCK quy định các sàn giao dịch thực hiện khớp
lệnh lô 10 cổ phiếu với lệnh tối thiểu 100 cổ phiếu, tức là nhà đầu tư
có thể đặt lệnh 100, 110, 120, 130 cổ phiếu… Chắc chắn rằng, quy định
này nếu được triển khai trên sàn Hà Nội và TP. HCM sẽ được nhà đầu tư
nhỏ hoan nghênh nhiệt liệt.




[/table]