Hiện nay như chúng ta đã biết thì để có thể quản trị rủi ro thì công cụ phái sinh đã ra đời, từ đó có thể thấy được là loại công cụ này ngày càng đóng vai trò quan trọng như cung cấp chỉ báo giá và giảm thiểu các loại rủi ro. Vậy để có thêm hiểu biết về Công cụ phái sinh là gì? và vai trò của công cụ phái sinh trên thị trường tài chính tại Việt Nam hiện nay. Các bạn hãy cùng theo dõi bài viết dưới đây mà FTV chia sẻ.

Công cụ phái sinh là gì?

Công cụ phái sinh (tiếng Anh là Derivative instruments). Trong thị trường chứng khoán chắc hẳn các nhà đầu tư rất hiểu về công cụ phái sinh, chính là công cụ tài chính mà giá trị của nó còn phụ thuộc vào 1 tài sản cơ sở đã được phát hành trước đó. Bên cạnh đó công cụ phái sinh còn là một hợp đồng giữa hai bên nhằm mục đích để trao đổi một số lượng chuẩn tài sản thực (dầu, vàng, ngô, khoai…) hay tài sản tài chính (trái phiếu, cổ phiếu, tiền tệ,…) theo giá xác định trước vào 1 ngày ấn định trước trong tương lai.

Tài sản cơ sở được hiểu là ngoại tệ, hàng hóa, chứng khoán hoặc các chỉ số chứng khoán. Khi giá trị của tài sản cơ sở trên hợp đồng thay đổi thì giá trị của công cụ phái sinh cũng thay đổi.
>> Tham khảo thêm: https://ftv.com.vn/esop-la-gi

Vai trò của thị trường công cụ phái sinh

Lịch sử thị trường công cụ phái sinh ghi nhận những làn sóng phát triển, suy thoái nối tiếp nhau. Làn sóng phái sinh đầu tiên được ghi nhận chính là các hợp đồng tương lai ngoại tệ xuất hiện tại thị trường tiền tệ quốc tế.

Làn sóng thứ 2 nổi lên là vào năm 1975, khi có sự xuất hiện của các hợp đồng tương lai lãi suất. Vào khoảng thời gian đó lãi suất thường xuyên biến động, dẫn tới Quỹ dự trữ liên bang Mỹ đã thay đổi mục tiêu điều chỉnh từ lãi suất chuyển sang dự trữ bắt buộc.

Làn sóng thứ 3 diễn ra vào những năm 1990 với các tín dụng phái sinh như: tín dụng hoán đổi, tín dụng kỳ hạn, quyền chọn rủi ro tín dụng.

Mặc dù ra đời sau nhưng thị trường công cụ phái sinh đã thể hiện rõ các vai trò quan trọng đối với nền kinh tế nói chung và thị trường tài chính nói riêng.

- Thị trường phái sinh giúp quản lí các rủi ro

Thị trường phái sinh giúp chuyển rủi ro từ những người sợ mạo hiểm và ngại mạo hiểm sang những người ưa thích mạo hiểm. Vì giá cả công cụ phái sinh phải chịu ảnh hưởng giá trao ngay của tài sản cơ sở, nên chúng có thể được dùng để tăng hoặc giảm rủi ro trong việc nắm giữ các tài sản cơ sở ấy.

Những người tham gia thị trường phái sinh với mục đích giảm thiểu rủi ro, còn được gọi là người phòng hộ. Những người tham gia nhằm mục đích tăng lợi nhuận ưa mạo hiểm thì được gọi là những nhà đầu cơ.

- Thị trường phái sinh cung cấp chỉ báo giá

Giá cả trong thị trường phái sinh tập trung phản ánh sự kì vọng của các thành viên tham gia vào thị trường về tương lai cũng như dẫn dắt giá của tài sản cơ sở đến một mức giá tương lai đó. Điển hình như các hợp đồng kì hạn, hợp đồng tương lai sẽ cung cấp thông tin quan trọng về giá cả và là cơ sở để hình thành giá trao ngay của hàng hoá, chứng khoán.

Không chỉ vậy mà giá cả trong hợp đồng kì hạn, hợp đồng tương lai còn chứa đựng kì vọng của nhà đầu tư về tương lai của giá giao ngay. Tuy nhiên, cần chú ý rằng kì vọng này có thể thay đổi. Thị trường phái sinh không cung cấp trực tiếp các dự báo về tương lai của giá trao ngay mà chỉ cung cấp về các thông tin hữu ích liên quan tới biến động giá hay rủi ro của tài sản cơ sở.

- Thị trường phái sinh tạo điều kiện thuận lợi trong việc điều hành

Thị trường phái sinh có chi phí giao dịch thấp hơn so với thị trường trao ngay. Do đó các nhà nhà đầu tư sẽ thấy dễ bị thu hút và dễ giao dịch hơn trên thị trường này thay vì chọn thị trường giao ngay hoặc có thể hỗ trợ thêm cho hoạt động trên thị trường giao ngay.

Thị trường công cụ phái sinh thường có tính thanh khoản cao hơn so với thị trường trao ngay. Tính thanh khoản cao của thị trường có được chính là nhờ khả năng sử dụng đòn bẩy cao trong thị trường này, người tham gia chỉ cần 1 số tiền nhỏ đã có thể tham gia thị trường. Thêm vào đó, lợi nhuận và rủi ro được điều chỉnh cho bất kì mức độ kỳ vọng nào. Do đó thị trường phái sinh có thể tiếp nhận các giao dịch giá trị lớn.

Thị trường phái sinh cho phép các nhà đầu tư bán khống dễ dàng. Trong khi đó các thị trường trao ngay thường sẽ áp đặt các giới hạn giao dịch, không khuyến khích bán khống. Kết quả là có nhiều nhà đầu tư bán khống trong thị trường phái sinh thay vì chọn bán khống các tài sản cơ sở.

- Thị trường phái sinh giúp làm tăng tính hiệu quả của thị trường.

Sự nới lỏng và chi phí giao dịch thấp trong thị trường phái sinh tạo điều kiện cho các hoạt động kinh doanh chênh lệch về giá và điều chỉnh giá nhanh chóng sẽ triệt tiêu các cơ hội này. Xã hội sẽ có lợi vì giá của tài sản cơ sở sẽ phản ánh chính xác hơn về giá trị thật của nền kinh tế.

Thị trường công cụ tài chính phái sinh là nơi diễn ra các hoạt động mua và bán sản phẩm tài chính phái sinh với nhiều sản phẩm phổ biến của thị trường phái sinh tài chính như: quyền chọn cổ phiếu, hợp đồng hoán đổi, tiền gửi có kỳ hạn,… phát triển rất mạnh mẽ với các công cụ phái sinh, thị trường phái sinh đa dạng và quan trọng trong hệ thống tài chính toàn cầu. Lý do cho sự phát triển này thành công là việc sử dụng doanh nghiệp này mang lại lợi ích cho những thành viên thị trường.

>> Tham khảo: https://ftv.com.vn/midcap-la-gi

Các loại công cụ chứng khoán phái sinh nào?


Công cụ phái sinh (derivatives) giúp cho các nhà đầu tư phòng vệ rủi ro bởi sự biến động về giá của tài sản cơ sở, đồng thời cũng chính là phương tiện kinh doanh. Trong công cụ phái sinh cần xác định rõ các yếu tố: seller (bên bán), buyer (bên mua), giá của sản phẩm cơ sở trong tương lai, thời điểm thực hiện việc mua bán trong tương lai. Có một số lĩnh vực đã được áp dụng công cụ phái sinh nhằm phòng vệ rủi ro là: năng lượng, kim loại phục vụ công nghiệp, kim loại quý hiếm, sản phẩm nông nghiệp, sản phẩm công nghiệp nhẹ (sợi vải, đường, coca, cà phê,…).

Các công cụ phái sinh còn được giao dịch trên cả thị trường tập trung (Exchange-traded), phi tập trung (OTC – Over the Counter). Trên thị trường tập trung, những hợp đồng phái sinh đã được chuẩn hóa nhằm tạo ra tính thanh khoản trên thị trường và được giao dịch mua bán tại sở giao dịch có tổ chức. Các nhà đầu tư hay không quan tâm đến đối tác giao dịch của mình là ai, chính vì việc giao dịch tại đây được thanh toán qua trung gian của trung tâm thanh toán bù trừ. Với thị trường phi tập trung, hợp đồng mua bán phái sinh chính là sự thỏa thuận trực tiếp giữa 2 bên mà không cần qua trung gian. Thị trường phi tập trung có tính linh hoạt vì có thể điều chỉnh 1 số giao dịch theo nhu cầu đặc biệt của 2 bên mà không thể tìm thấy trên các hợp đồng được chuẩn hóa trên thị trường tập trung. Vì vậy, hai thị trường này tồn tại song song cũng như bổ trợ lẫn nhau.

Do đó để hạn chế thấp nhất các rủi ro có thể xảy ra, các công cụ tài chính phái sinh đã ra đời. Công cụ tài chính phái sinh được hiểu là công cụ được phát hành trên cơ sở các công cụ tài chính đã có với nhiều mục tiêu khác nhau, có thể cho thấy rằng công cụ tài chính phái sinh là 1 loại hình bảo hiểm rủi ro tài chính khi thực hiện hợp đồng kinh tế, bản chất là phân tán các rủi ro tiềm ẩn, bảo vệ và tạo ra lợi nhuận cho các bên cùng tham gia. Điều cần lưu ý rằng công cụ phái sinh được xem là những công cụ chia sẻ rủi ro, có nghĩa là 2 bên tham gia giao dịch sẽ chia sẻ cho nhau các rủi ro.

Các công cụ phái sinh cơ bản được chia làm bốn loại: Hợp đồng kỳ hạn (Forwards), Hợp đồng quyền chọn (Options), Hợp đồng tương lai (Futures) và Hợp đồng hoán đổi(Swaps). Ngoài ra, còn có 1 số dạng hợp đồng phái sinh khác được áp dụng phù hợp với đặc trưng của ngành dầu khí như: Hợp đồng quyền chọn Calendar spread, Hợp đồng Crack spread, Hợp đồng quy về cơ sở (Basis contracts), Hợp đồng Spark spread…

Hợp đồng kỳ hạn (Forwards)

Hợp đồng kỳ hạn là thỏa thuận giữa hai bên tham gia để mua và bán 1 lượng tài sản với mức giá xác định tại một thời điểm trong tương lai. Đây là một dạng hợp đồng trên thị trường phi tập trung. Thời điểm xác định trong tương lai được gọi là ngày thanh toán hợp đồng hay ngày đáo hạn.

Hợp đồng tương lai (Futures)

Hợp đồng tương lai là một hình thức hợp đồng kỳ hạn tiêu chuẩn được thực hiện trong thị trường tập trung. Thị trường tập trung có chức năng kết nối giữa bên mua với bên bán để đảm bảo 2 bên tuân thủ các nghĩa vụ trong giao dịch. Giá áp dụng trong ngày đáo hạn hợp đồng được gọi là giá tương lai.

Hợp đồng quyền chọn (Options)

Hợp đồng quyền chọn còn được hiểu là loại hợp đồng dùng để thực hiện các chức năng đảm bảo cho chủ sở hữu quyền nhưng mà không phải là nghĩa vụ, để có thể mua hoặc bán 1 lượng nhất định hàng hóa cơ sở tại một mức giá đã xác định tại một thời điểm xác định trong tương lai. Hợp đồng quyền chọn chủ yếu được thực hiện tại sàn giao dịch.

Hợp đồng hoán đổi (Swaps)

Như chúng ta đã thấy trong chứng khoán thì hợp đồng hoán đổi là phương thức và công cụ được sáng tạo muộn hơn so với các công cụ trên, nhằm mục đích ban đầu là để đưa ra 1 công cụ có chi phí thấp hơn hợp đồng quyền chọn.

Với các thông tin bổ ích dược đề cập ở trên mà FTV chia sẻ trong bài viết, hy vọng rằng sẽ giúp cho các bạn hiểu rõ hơn về Công cụ phái sinh là gì? cũng như vai trò của chúng trong thị trường tài chính hiện nay.

FTV – Đơn vị chuyên tư vấn đầu tư chứng khoán & hàng hóa phái sinh hàng đầu Việt Nam

Thị trường chứng khoán hiện nay đang được đánh giá là kênh đầu tư nhiều hấp dẫn với các yếu tố khác nhau. Nếu bạn đang muốn thử sức cùng với chứng khoán mà chưa có nhiều kinh nghiệm hoặc đang còn băn khoăn thì hãy liên hệ với FTV chúng tôi. Tại đây bạn sẽ được chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực tư vấn các cách phòng ngừa rủi ro và đầu tư đem về lợi nhuận cao.

Đến với FTV, bạn sẽ được các chuyên gia sẽ được cập nhật thông tin mới nhất về những biến động trên thị trường bằng số liệu thống kê và bảng phân tích thị trường. Đồng thời, các bạn sẽ được cung cấp miễn phí các loại tài liệu tham khảo như: biểu đồ, thống kê thị trường,...

Nếu còn những câu hỏi thắc mắc về Công cụ phái sinh là gì? hoặc muốn biết thêm các thông tin chi tiết có thể liên hệ ngay qua số HOTLINE 0983668883 của công ty Cổ phần Đầu tư và Công nghệ FTV để được chuyên gia hỗ trợ, tư vấn nhanh chóng nhất.

Xem thêm: https://ftv.com.vn/cong-cu-phai-sinh-la-gi