Kiểm soát tâm lý giao dịch là một trong những kỹ năng quan trọng nhất trong đầu tư tài chính nói chung và đầu tư ck nói riêng. Những trader càng lâu năm càng thấm nhuần sự quan trọng của kiểm soát tâm lý giao dịch.

Hầu như ai tham gia vào thị trường cũng biết rằng “mình cần kiểm soát tâm lý giao dịch” và tầm quan trọng của nó, nhưng biết là một chuyện, làm được hay không lại là chuyện khác.

Trong bài viết này, tôi sẽ đưa ra 6 cách giúp bạn kiểm soát tâm lý, cảm xúc một cách triệt để nhất khi giao dịch trong thị trường ck.

Như tôi đã từng nói ở bài viết 7 lý do khiến các nhà giao dịch ck thất bại:

Bạn có kiến thức? Chưa đủ.

Bạn có kinh nghiệm giao dịch? Vẫn chưa đủ.

Bạn phải có cả kỹ năng kiểm soát tâm lý giao dịch của mình.

“Kiểm soát tâm lý là điều không thể thiếu đối với sự thành công trong giao dịch ck. Nếu thông minh là đủ, đã có rất nhiều người kiếm được tiền.”

Tôi đã có những lúc cần mẫn giao dịch, mỗi ngày kiếm một chút lợi nhuận và rồi ném hết tất cả qua cửa sổ chỉ trong một đêm, thậm chí chỉ với một lệnh giao dịch.

Sau những lần như vậy, tôi thậm chí còn chưa biết sợ hãi mà ngược lại, tôi còn quyết ăn thua đủ với Ngài Thị Trường, kết quả thế nào thì hẳn các bạn cũng đều đoán được.

Tôi luôn dán mắt vào màn hình, dán mắt vào những lệnh mình đang giao dịch và nhịp tim thì nhảy thon thót theo những con số lời lỗ.

Điều đó không chỉ ảnh hưởng đến công việc hàng ngày của tôi mà nó còn ảnh hưởng đến sức khỏe, ảnh hưởng đến cuộc sống của tôi rất nhiều.

Đó là một quãng thời gian dài khiến tôi cảm thấy thật sự mệt mỏi và đánh mất chính mình.

Những lúc may mắn, tôi có một vài lệnh thắng và cảm thấy tâm trạng thật dễ chịu.

Còn những lúc không gặp may (lúc đó tôi nghĩ vậy), phải đón nhận những lệnh thua liên tiếp khiến tôi luôn trong tình trạng stress, cáu bẳn và chỉ chực chờ bộc phát.

Đến lúc tôi hiểu rằng, để tồn tại trong thị trường ckkhắc nghiệt này, tôi cần phải tìm cách kiểm soát tâm lý để không còn rơi vào những quyết định giao dịch sai lầm khiến cho tôi phải ân hận nữa.

Nhiều phương án được đưa ra, tất nhiên, chúng không đến cùng một lúc.

Nếu đó cũng là vấn đề mà bạn đang gặp phải, bài viết này dành cho bạn.

Tôi đã áp dụng chúng và nhận thấy rõ những sự thay đổi tích cực mà chúng mang lại.

Và sau đây là chi tiết:

1. Dừng giao dịch khi có chuỗi lệnh thua lỗ liên tiếp
Đây là cách cực kỳ hữu hiệu để kiểm soát tâm lý trong giao dich , giúp kiềm chế cảm xúc, giữ cho tâm lý của bạn bình ổn trở lại.

Không chỉ có bạn hay tôi mà tất cả các nhà giao dịch lâu năm trên thế giới đều đã từng gặp những chuỗi thua liên tiếp.

Đơn giản bởi vì giao dịch ck là “cuộc chơi” của xác suất.

Có thể bạn đang sử dụng hệ thống giao dịch có xác suất chiến thắng lên đến 80% và đã được chứng minh trong một thời gian dài. Điều đó không có nghĩa rằng bạn sẽ không gặp một chuỗi 5 hay 10 lệnh thua liên tiếp, thậm chí còn dài hơn thế nữa.

Nghiêm túc mà nói, khi bạn sở hữu một hệ thống giao dịch tuyệt vời với tỷ lệ chiến thắng lên đến 80%, có nghĩa là với 100 giao dịch, bạn chỉ để thua có 20. Nhưng bạn không thể biết được, 20 lệnh thua đó nằm ở đâu trong số 100 lệnh giao dịch.

Thị trường luôn có những thời điểm khác nhau. Ở một thời điểm nào đó, điều kiện thị trường không thuận lợi cho hệ thống giao dịch của bạn khiến bạn phải nhận chuỗi lệnh thua liên tiếp và rơi vào khủng hoảng.

Chúng ta chỉ là những con người bình thường, hầu hết trong trường hợp đó chúng ta khó mà giữ được trạng thái tâm lý bình tĩnh và chỉ muốn đòi lại những gì đã mất, ngay lập tức.

Đó cũng là lúc tâm lý giao dịch của bạn dần mất kiểm soát.

Lúc đó thì chẳng cần phải hỏi “CHỌN CON TIM HAY LÀ NGHE LÝ TRÍ” nữa.

Bạn muốn vào lệnh ngay, cho dù các điều kiện của hệ thống giao dịch chưa được thỏa mãn.

Chưa hết, bạn còn tăng khối lượng giao dịch lên gấp vài lần để… gỡ cho nhanh.

Tất nhiên, bạn lại tiếp tục sai lầm.

Mà khi phạm sai lầm, thì những điều tồi tệ sẽ lại ào ào ập đến. Khi bạn sực tỉnh cũng là lúc tài khoản của bạn chẳng còn gì nữa.

Vậy đó, khi bạn rơi vào một chuỗi thua lỗ liên tiếp, bạn cần phải dừng việc giao dịch lại, NGAY LẬP TỨC.

Thay vào đó bạn hãy bước ra ngoài, đi bộ vài vòng để lấy lại bình tĩnh và tuyệt đối đừng mở máy tính lên cho đến khi bạn cảm thấy mình thật sự ổn.

2. Hạn chế giao dịch khi có chuỗi lệnh thắng liên tiếp
Với việc hệ thống giao dịch của bạn có tỷ lệ chiến thắng nhất định, sẽ có những thời điểm bạn gặp những chuỗi lệnh thắng liên tiếp.

Trái ngược với những lệnh thua liên tiếp, đây là việc đáng mừng cho bạn.

Có thể hệ thống giao dịch của bạn đang trở nên hoàn thiện hơn, đạt đến cảnh giới “độc cô cầu bại” hoặc cũng có thể bạn đang gặp may vì điều kiện thị trường ở giai đoạn này ủng hộ bạn.

Dù thế nào đi nữa, bạn nên nghĩ theo chiều hướng thứ 2.

Việc thắng nhiều lệnh liên tiếp chắc chắn là chuyện vui. Nhưng chuyện vui đó thường mang đến những hệ quả tiêu cực trong giao dịch bởi tâm lý giao dịch của bạn rất dễ bị ảnh hưởng.

Chuỗi lệnh thắng liên tiếp khiến bạn cảm thấy chủ quan, tự mãn về trình độ bản thân, về hệ thống giao dịch có 1-0-2 trên thế giới.

Để rồi một cách vô thức, bạn dễ dàng tăng khối lượng giao dịch trong những lệnh tiếp theo với kỳ vọng lần này sẽ thắng lớn.

Nhưng đời không như là mơ!

Bởi vậy, khi bạn có một chuỗi lệnh thắng liên tiếp, bạn càng phải thận trọng hơn trong những lệnh giao dịch tiếp theo cả về điều kiện giao dịch lẫn khối lượng vào lệnh.

Với chuỗi lệnh thắng đó, bạn đã thu được một khoản lợi nhuận đáng kể, thậm chí là vượt cả mục tiêu lợi nhuận hàng tháng.

Vì vậy, tốt hơn hết là bạn nên giảm khối lượng giao dịch xuống.

Nếu tiếp tục chiến thắng, điều đó quá tuyệt vời. Còn nếu là những lệnh thua, thì chắc chắn bạn đã giảm được một lượng thua lỗ đáng kể rồi đấy.

Hãy luôn nhớ, đừng bao giờ để tâm lý, cảm xúc của mình trở nên hưng phấn quá đà sau những lệnh thắng, bởi đó là điều tối kị trong giao dịch.

3. Tránh giao dịch khi thị trường không thuận lợi
Ông cha ta có câu “tránh voi chẳng xấu mặt nào”, nếu bạn thích, có thể thay bằng cụm từ “khó quá bỏ qua”.

Điều này chính xác cho việc giao dịch trên thị trường ck, chúng ta không nên đâm đầu vào những lúc thị trường không thuận lợi, khó xác định xu hướng hay những lúc thị trường biến động mạnh do có các sự kiện kinh tế, chính trị bất ổn và khó lường.

Thị trường giao dịch ck luôn phản ứng rất nhanh và mạnh với những biến động kinh tế khiến nhiều trader luôn ở trong trạng thái tâm lý căng thẳng bởi họ không kiểm soát tốt rủi ro cho tài khoản của mình.

Tính đến nay, sau khoảng 2 năm rưỡi kể từ khi ông Donald Trump lên làm tổng thống Mỹ, thế giới đã quen với những biến động tin tức bất ngờ chỉ vì…một dòng tweet của ông.

Hiện tượng “Trump tweet – thị trường rung chuyển” không còn là điều gì quá xa lạ, đặc biệt là đối với các trader như chúng ta.

Những chính sách kinh tế, chính trị cứng rắn – nói là làm của ông Donald Trump cũng khiến thị trường tài chính thế giới nhiều phen chao đảo.

Từ chính sách đối với dân nhập cư hay đàm phán vũ khí hạt nhân giữa Triều Tiên và Mỹ đến cuộc chiến tranh thương mại Mỹ – Trung khi cả 2 phe đã áp dụng những chính sách thuế mạnh mẽ vào đối phương.

Đỉnh điểm là vụ việc cấm tất cả các công ty của Mỹ hợp tác với tập đoàn Huawei – đứa con cưng đại diện cho tham vọng của Trung Quốc.

…

Tóm lại những thời điểm bạn cảm thấy khó khăn trong việc nhìn ra xu hướng thị trường, hay những thời điểm có sự kiện, tin tức tài chính lớn. Nếu bạn không đưa ra được nhận định của mình thì hãy thoải mái “tránh bão”. Chờ thị trường lặng xuống rồi quay lại cũng không muộn.

Chỉ cần nhớ: “Khó quá bỏ qua”. Như Warren Buffett đã nói:

“Tôi không cần nhảy qua một hàng rào cao 2 mét, tôi chỉ tìm một hàng rào cao 30 cm và vượt qua nó”

– Warren Buffett

4. Ngừng dán mắt vào màn hình

DÁN MẮT VÀO MÀN HÌNH – Đây là thói quen cực kỳ không lành mạnh của rất nhiều nhà giao dịch , không chỉ newbie mà cả các trader lâu năm, gây ra những ảnh hưởng rất xấu đến tâm lý của các trader..

Hầu hết mọi người có thói quen theo dõi 1 lệnh giao dịch từ khi vào lệnh cho đến lúc chốt được lệnh đó.

Đây chính là một vấn đề về tâm lý, khi chúng ta đưa ra một quyết định nào đó, chúng ta sẽ có xu hướng muốn theo dõi nó trên suốt hành trình.

Lúc mới tham gia thị trường , tôi vào lệnh rất nhiều và tôi xem chart bất cứ lúc nào có thể.

Khi lệnh đang có lãi, tâm lý thoải mái hơn một chút còn dễ ngủ.

Còn khi lệnh đang thua hay thậm chí đang âm nhiều thì thật sự giấc ngủ chẳng bao giờ được yên.

Nếu bạn cũng là một người bình thường, không có năng lực nhìn trước tương lai như Alice Cullen trong bộ phim ma cà rồng Twilight nổi tiếng thì tôi nghĩ, chúng ta đều hành động giống nhau.

Đặc biệt là khi còn newbie.

Vậy việc canh lệnh liên tục có thực sự giúp bạn xử lý giao dịch của mình tốt hơn không?

Câu trả lời là KHÔNG.

Chỉ rất ít trường hợp bạn cần can thiệp vào lệnh giao dịch đang mở như chốt lời sớm hoặc dời stop loss bảo toàn lợi nhuận khi thị trường sắp có biến động tin tức rất mạnh.

Còn hầu hết trường hợp còn lại bạn không nên và không cần can thiệp vào lệnh giao dịch.

Việc dán mắt vào màn hình liên tục sẽ khiến tâm lý của bạn trở nên bất an, nóng ruột vì thị trường ck liên tục nhảy múa và bạn càng nôn nóng muốn can thiệp vào lệnh giao dịch hơn.

Bạn muốn mình “phải làm gì đó” bất kể đó là gì.

Việc “phải làm gì đó” một cách bột phát không theo kế hoạch như thế dễ dẫn đến những hành động xấu như “chốt non” hay dời stop loss ra xa.

Khi thị trường chạy đúng hướng, nếu có một tín hiệu cụ thể báo hiệu đảo chiều thì việc chốt lệnh sớm để bảo toàn lợi nhuận là điều đúng đắn. Tuy nhiên nếu bạn phải thường xuyên làm như thế thì bạn cần xem lại hệ thống giao dịch hoặc tâm lý giao dịch của bạn.

Bạn có để ý thấy rằng hầu hết những lần chốt non đều khiến bạn hối tiếc vì ngay sau đó thị trường cứ lầm lũi tiến đến target ban đầu?

Nếu việc chốt non đôi khi là điều hợp lý thì ngược lại, việc dời stop loss luôn là một sai lầm!

Cho dù có thể trong một vài lần may mắn nào đó, bạn dời stop loss và đúng lúc thị trường “bỏ qua bạn”, quay ngược lại chạy về đúng hướng mà bạn mong muốn, nhưng thật tiếc, sự may mắn đó không đi cùng với bạn mãi được.

Trong dài hạn, chỉ một lần sai lầm với việc dời stop loss cũng đủ để bạn trả giá bằng tất cả những khoản lợi nhuận mà bạn có thậm chí là bay luôn cả tài khoản.

Vì vậy lời khuyên là bạn hãy hạn ngừng dán mắt vào màn hình. Nó chẳng mang lại lợi ích gì cho kết quả giao dịch của bạn cả.

Thay vì đó, hãy ra ngoài, bạn có thể đi dạo hoặc đến phòng tập thể thao để giữ cho tâm trí bạn cách xa khỏi chiếc màn hình máy tính.

Khi bạn đặt lệnh đã có đầy đủ SL, TP thì hãy để thị trường làm tiếp công việc của nó. Chỉ vậy thôi.

5. Tối ưu hệ thống giao dịch
Chắc bạn đang thấy lạ. Tối ưu hệ thống giao dịch để kiểm soát tâm lý giao dịch tốt hơn ư?

Đúng vậy! Khi bạn có hệ thống giao dịch tốt hơn, bạn sẽ có cảm giác yên tâm hơn.

Ví dụ như thế này. Bạn hãy xem việc giao dịch ck giống như việc lái xe.

Nếu bạn mới học lái xe, bạn sẽ chỉ muốn lái xe với tốc độ vừa phải mà mình cảm thấy đủ an toàn. Nếu ai đó bắt bạn phải chạy thật nhanh, tâm lý của bạn sẽ trở nên căng thẳng và bạn không còn cảm thấy thoải mái nữa.

Khi bạn đã trở thành một “tay lái lụa”, bạn hoàn toàn tự tin để xử lý chiếc xe với một tốc độ cao hơn nhiều. Kỹ năng của bạn tốt hơn khiến cho tâm lý của bạn thoải mái hơn.

Với một nhà giao dịch ck cũng vậy, hệ thống giao dịch của bạn càng tối ưu bao nhiêu, bạn sẽ càng cảm thấy việc giao dịch bớt khó khăn bấy nhiêu và tâm lý của bạn cũng trở nên cực kỳ thoải mái.

Bạn nhận định đươc diễn biến của thị trường, lường được những tình huống như vậy diễn ra sẽ dẫn đến kết quả như thế nào, điều đó khiến bạn không còn cảm thấy lăn tăn, khó chịu để rồi lăm le đưa ra những quyết định vội vàng mà đa phần trong số đó là không tốt nữa.

Ngược lại, với một hệ thống giao dịch sơ sài, tỷ lệ chiến thắng thấp càng khiến cho việc kiểm soát tâm lý trở nên khó khăn.

Bởi thật khó để giữ được sự bình tĩnh và tâm lý vững vàng khi mà hệ thống liên tục cho những tín hiệu vào lệnh sai khiến bạn gặp những chuỗi lệnh thua kéo dài cả.

Vì thế việc luôn luôn ghi chép, đánh giá để hoàn thiện hệ thống giao dịch cũng là một trong những nhiệm vụ quan trọng giúp cho bạn trong việc kiểm soát tâm lý.

6. Quản lý vốn chặt chẽ
Nếu bạn có 1000$ trong tài khoản giao dịch, 1 lệnh thua lỗ 20$ có làm bạn lo lắng đến mất ăn mất ngủ và cảm thấy tâm lý nặng nề không?

Tôi chắc là không.

Nhưng nếu lệnh thua là 200$? Đó là chuyện khác, bạn sẽ lo sốt vó với thua lỗ này.

Khi bạn đặt cược quá nhiều cho một lệnh giao dịch, bạn sẽ chẳng thể nào ngồi yên mà không biết nó đang diễn biến như thế nào.

Đó chính là điều khiến tâm lý của bạn luôn ở trong trạng thái căng thẳng.

Chỉ cần bạn giảm khối lượng giao dịch xuống và đặt mức dừng lỗ hợp lý, hãy tin tôi đi, thậm chí có lúc bạn còn chẳng nhớ đến việc vào xem lệnh giao dịch của mình đang như thế nào.

Và bạn sẽ cảm thấy bất ngờ khi bạn càng ít nhìn ngó vào thị trường thì kết quả giao dịch của bạn càng tốt lên.

Hầu hết các trader chuyên nghiệp luôn có mức quản lý vốn không quá 2% cho một giao dịch thua lỗ. Điều này cũng được nói đến trong những quyển sách nổi tiếng như Nhà đầu tư thông minh của Benjamin Graham hay Trading For Living của Alexander Elder.

Những quỹ giao dịch lớn thì mức độ quản lý vốn còn chặt chẽ hơn nữa, thậm chí là dưới 1%.

Minh họa dưới đây sẽ cho bạn thấy sự khác biệt giữa việc giữ mức rủi ro thấp và cao trên mỗi giao dịch.

[​IMG]

Bạn có thể thấy việc đặt rủi ro 2% và 10% cho mỗi giao dịch có sự khác biệt vô cùng lớn.

Các nhà giao dịch luôn có thể gặp một chuỗi lệnh thua ở bất kể thời điểm nào, và nếu bạn không may gặp phải chuỗi lệnh thua đó, với việc bạn đặt rủi ro 10% cho mỗi giao dịch, sau 20 lệnh thua liên tiếp, tài khoản của bạn từ 20,000$ sẽ chỉ còn lại gần 3,000$.

Tức là bạn mất đến hơn 85% tài khoản.

Còn với mức rủi ro 2% cho mỗi giao dịch, tài khoản của bạn vẫn sẽ còn gần 14,000$, tức là bạn chỉ mất 30% tài khoản của mình.

Nếu bạn nghĩ chuỗi 20 lệnh thua là quá dài, vậy hãy thử xem sự khác biệt với chuỗi chỉ 5 lệnh thua liên tiếp:

Với mức rủi ro 2%, bạn vẫn sẽ có 18,447 $.

Nếu bạn mạo hiểm 10%, bạn sẽ chỉ còn 13,122 $. Nó còn ít hơn cả số tiền còn lại khi bạn thua đến 20 lệnh liên tiếp nhưng với mức rủi ro 2% mỗi lệnh.

Đó là lý do tại sao Buffett luôn nói rằng “Đừng bao giờ để mất tiền” trước khi nghĩ đến việc kiếm tiền.

Vì vậy bạn luôn cần phải quản lý rủi ro một cách chặt chẽ để có thể vượt qua được những giai đoạn khó khăn của thị trường, để sau đó, bạn vẫn còn vốn để có thể kiếm lại những gì đã mất.

Bạn có tưởng tượng đến việc nếu bạn mất đến 85% tài khoản nó thực sự tồi tệ như thế nào không?

Có nhiều người nghĩ, nếu dính phải một chuỗi ngày đen đủi và mất 85% tài khoản. Chẳng sao hết, việc của tôi là giao dịch thắng lại 85%.

Tiếc rằng sự thật không phải như vậy.

Nếu bạn mất 85% tài khoản của mình, thì bạn sẽ cần phải kiếm được lợi nhuận lên đến 566% trên số tiền còn lại chỉ để quay lại số vốn ban đầu. Mức lợi nhuận…trong mơ.

Vậy nếu bạn có một hệ thống giao dịch tốt kết hợp với việc quản lý vốn chặt chẽ thì sao?

Hãy giả sử:

Bạn có một hệ thống giao dịch với xác suất chiến thắng là 60%. Bạn đặt mức quản lý vốn là 2% cho lệnh thua và 4% cho lệnh thắng (TP = 2 SL = 4%). Mỗi tháng trung bình bạn thực hiện 10 giao dịch.

Bạn sẽ thu về mức lợi nhuận là: (6 x 4%) – (4 x 2%) = 16%/tháng.

Đây là một con số lợi nhuận quá tuyệt vời đối với bất kỳ nhà giao dịch nào. Việc của bạn là phải duy trì được sự ổn định đó, năm này qua năm khác.

Vì vậy bạn cần tối ưu hệ thống giao dịch của mình để tăng xác suất chiến thắng và giảm tỷ lệ Risk:Reward (SL:TP) kết hợp với đặt mức quản lý vốn hợp lý. Lúc đó tâm lý của bạn sẽ hoàn toàn thoải mái với bất kỳ diễn biến nào của thị trường.

Lời cuối cùng
Giao dịch ck là một hành trình dài, không có con đường nào là đảm bảo cho bạn đi đến thành công, tất cả chúng ta đều phải học hỏi và rèn luyện mỗi ngày để dần trở nên hoàn thiện.

Trên đây là 6 cách để kiểm soát tâm lý trong giao dịch ck được rút ra dựa trên quá trình học hỏi và tích lũy kinh nghiệm của chính bản thân tôi sau nhiều năm tham gia thị trường. Nó thực sự có ích với tôi, và hy vọng nó cũng giúp ích được cho bạn.

Thanks all,​