Bài viết sẽ giải đáp các câu hỏi: Phái sinh là gì, phân loại chứng khoán phái sinh, phân biệt phái sinh và chứng khoán cơ sở, chứng khoán phái sinh ở Việt Nam và các bước cần thực hiện để đầu tư chứng khoán phái sinh.

1. Khái niệm chứng khoán phái sinh
Chứng khoán phái sinh (Derivative securities) là các công cụ tài chính có giá trị phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở nhằm nhiều mục tiêu khác nhau như phân tán rủi ro, bảo vệ lợi nhuận hoặc tạo lợi nhuận. Chứng khoán phái sinh có dạng hợp đồng tài chính với đặc điểm: Quy định quyền lợi và/hoặc nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng đối với việc thanh toán hoặc/và chuyển giao tài sản cơ sở với một mức giá được thỏa thuận trước vào một thời điểm nhất định trong tương lai. Tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh được chia thành 2 dạng chính là hàng hóa như thực phẩm/nông sản, năng lượng…hoặc công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất,…

2. Phân loại chứng khoán phái sinh
Chứng khoán phái sinh được chia thành 4 loại chính:
♦ Hợp đồng Kỳ hạn (Forward contract): là thỏa thuận pháp lý giữa hai bên - người mua và người bán, về việc mua và bán một loại tài sản ở một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá được xác định trước tại ngày thực hiện giao dịch.

♦ Hợp đồng Tương lai (Future contract): là một dạng hợp đồng kỳ hạn đã được chuẩn hóa về việc mua và bán tài sản cơ sở tại một thời điểm xác định trong tương lai với giá được xác định trước. Nguyên tắc giao dịch của hợp đồng tương lai có nhiều nét tương đồng với giao dịch cổ phiếu trên thị trường cơ sở, phù hợp với tính đơn giản của việc thiết kế sản phẩm cũng như mức độ dễ tiếp cận với nhà đầu tư. Chính vì vậy, hợp đồng tương lai được lựa chọn làm công cụ phái sinh đầu tiên được niêm yết và giao dịch trên thị trường chứng khoán Việt Nam, cụ thể là Hợp đồng tương lai chỉ số VN30-index. Để biết thêm chi tiết về hợp đồng tương lai, nhà đầu tư tham khảm bài viết: Hợp đồng tương lai là gì?

♦ Hợp đồng Quyền chọn (Option Contract): là một hợp đồng cho phép người nắm giữ nó được mua (nếu là quyền chọn mua) hoặc được bán (nếu là quyền chọn bán) một lượng tài sản cơ sở theo mức giá đã xác định trước trong hợp đồng trong một khoảng thời gian hoặc tài một thời điểm nhất định trong tương lai.

♦ Hợp đồng Hoán đổi (Swap Contract): là thỏa thuận giữa hai bên trao đổi định kỳ cho nhau những dòng tiền xác định trong tương lai dựa trên một công cụ hay một mức giá làm cơ sở.

Xem thêm: Phân biệt hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn và hợp đồng kỳ hạn

3. Chứng khoán phái sinh tại Việt Nam
Thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam bắt đầu hoạt động từ tháng 8/2017 với sản phẩm duy nhất hiện tại là Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 (VN30F). Không chỉ đánh dấu một bước tiến quan trọng trong quá trình hoàn thiện cấu trúc thị trường tài chính đầu tư của Việt Nam, sự ra đời của công cụ phái sinh còn có ảnh hưởng tích cực đến sự minh bạch, tính thị trường của thị trường chứng khoán cơ sở phát triển hiệu quả, bền vững hơn và là kênh cung cấp vốn trung và dài hạn chủ đạo cho nền kinh tế.

Sản phẩm hợp đồng tương lai chỉ số ban đầu đã nhận được sự đón nhận rộng rãi của cộng đồng nhà đầu tư. Hiện có trên 90% nhà đầu tư trên thị trường cơ sở là nhà đầu tư cá nhân, trong khi con số này trên thị trường phái sinh lên tới trên 95%. Số lượng tài khoản giao dịch phái sinh mới liên tục tăng trung bình mỗi ngày có 153 tài khoản mới.

Trong khi các nước trong khu vực thường mở cửa thị trường phái sinh sau khoảng 30 năm kể từ ngày mở cửa thị trường chứng khoán cơ sở, thì tại Việt Nam, thời gian đã được rút ngày chỉ sau hơn 17 năm.

Để biết thêm chi tiết về thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam, nhà đầu tư xem bài viết: Tổng quan thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam.

4. Các bước để tham gia thị trường chứng khoán phái sinh
Nhà đầu tư cần thực hiện các bước sau đây để có thể bắt đầu đầu tư chứng khoán phái sinh:

Bước 1: Mở tài khoản giao dịch chứng khoán phái sinh
Nhà đầu tư đăng ký mở tài khoản phái sinh online tại đây và xem hướng dẫn mở tài khoản tại đây. (LH hỗ trợ: Ms. Hồng Nga 0865 909 968)

Bước 2: Nộp tiền kỹ quỹ ban đầu
Để được kích hoạt tài khoản, nhà đầu tư cần nộp tiền ký quỹ ban đầu theo quy định. Tại HSC, nhà đầu tư cần ký quỹ 18% giá trị hợp đồng để tham gia giao dịch. Ở thời điểm này (25/12/2018), số tiền ký quỹ ban đầu tối thiểu là 20 triệu đồng.

Bước 3: Giao dịch phái sinh
Nhà đầu tư có thể tiến hành đặt lệnh sau khi nộp đầy đủ tiền ký quỹ. Tham khảo Hướng dẫn đặt lệnh và giao dịch phái sinh hợp đồng tương lai tại đây.

Bước 4: Thanh toán bù trừ
Nhà đầu tư phải thanh toán toàn bộ lãi lỗ phát sinh theo hợp đồng hàng ngày. Lãi lỗ sẽ được tính toán dựa theo giá giao dịch đóng cửa của hợp đồng tương lai. Riêng với các hợp đồng đến ngày đáo hạn, lãi/lỗ sẽ được tính toán dựa trên giá đóng cửa của chỉ số tại ngày đáo hạn của hợp đồng tương lai đó.

• Nếu tài khoản chứng khoán phái sinh của nhà đầu tư lỗ ròng: nhà đầu tư sẽ phải thanh toán đầy đủ toàn bộ số lỗ phát sinh chậm nhất đến 9h sáng ngày hôm sau.

• Nếu tài khoản chứng khoán phái sinh của nhà đầu tư lãi ròng: nhà đầu tư sẽ nhận được đầy đủ số lãi phát sinh sau 11h sáng ngày hôm sau.

Bước 5: Theo dõi các loại tỷ lệ
Nếu tài khoản có số dư ký quỹ dưới mức quy định, nhà đầu tư sẽ bị gọi ký quỹ (margin call) bởi công ty chứng khoán, yêu cầu bổ sung vào tài khoản. Ngược lại, nếu giá trị tài sản ký quỹ vượt giá trị ký quỹ yêu cầu, nhà đầu tư có thể rút bớt phần này. Để biết thêm chi tiết về quy định ký quỹ phái sinh hợp đồng tương lai, nhà đầu tư xem tại đây.

Xem chi tiết bài viết: Các bước để tham gia thị trường chứng khoán phái sinh

Kết luận
Trên đây là một số khái niệm cơ bản cũng như cách thức giao dịch phái sinh hợp đồng tương lai mà nhà đầu tư cần nắm vững.

Để mở tài khoản chứng khoán phái sinh, tham gia khóa học đào tạo và sử dụng dịch vụ tư vấn đầu tư tại HSC Online, nhà đầu tư vui lòng liên hệ:

Đăng ký mở tài khoản chứng khoán phái sinh tại đây

Hotline: 086 5909 968

Email: online.cs@hsc.com.vn

Nguồn: https://online.hsc.com.vn/tin-tuc/de...inh-la-gi.html