Chứng khoán phái sinh hiện đang thu hút sự quan tâm của rất nhiều nhà đầu tư cá nhân không chỉ bởi công cụ phòng ngừa rủi ro hiệu quả mà còn bởi cơ hội kiếm lời khổng lồ trên thị trường với lợi thế đòn bẩy tài chính. Vậy lợi thế đòn bẩy của chứng khoán phái sinh là gì? Tại sao nhà đầu tư cần cân nhắc mức độ sử dụng đòn bẩy để phòng ngửa rủi ro trong giao dịch chứng khoán phái sinh?

Lợi thế đòn bẩy của chứng khoán phái sinh là gì?
Trước khi thực hiện giao dịch mua bán hợp đồng tương lai, nhà đầu tư cần ký quỹ. Ký quỹ trong giao dịch chứng khoán phái sinh được xem là tài sản đặt cọc ban đầu để đảm bảo thanh toán. Khi tham gia mua bán hợp đồng tương lai, nhà đầu tư được phép giao dịch mà không cần sở hữu tài sản cơ sở. Thay vào đó, nhà đầu tư chỉ cần bỏ ra một số tiền ký quỹ bằng một phần giá trị của hợp đồng chứng khoán phái sinh mà mình muốn tham gia. Ký quỹ trong giao dịch chứng khoán phái sinh không phải là khoản vay giữa nhà đầu tư và công ty chứng khoán vì vậy nhà đầu tư sẽ không phải trả bất kỳ chi phí lãi vay nào. Tỷ lệ ký quỹ theo quy định của Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD) là 10% giá trị hợp đồng. Tuy nhiên các công ty chứng khoán thường quy định mức kỹ quỹ cao hơn, từ 13.5-15% để phòng ngừa rủi ro. Ngược lại, trên thị trường chứng khoán cơ sở, nếu muốn mua chứng khoán nhà đầu tư phải đảm bảo có 100% tiền và muốn bán phải có đủ 100% chứng khoán trong tài khoản. Vì vậy giao dịch mua ký quỹ là sử dụng tiền vay của công ty chứng khoán (không bắt buộc) để mua cổ phiếu. Chỉ các cổ phiếu đủ tiêu chuẩn mới được thực hiện các giao dịch ký quỹ. Đây chính là lợi thế đòn bẩy của chứng khoán phái sinh.

Lợi thế của việc tham gia hợp đồng tương lai là nhà đầu tư có thể dùng đòn bẩy để mua hợp đồng. Nhà đầu tư chỉ cần bỏ ra một khoản tiền đặt cọc với tỷ lệ nhất định để giao dịch các hợp đồng có giá trị lớn gấp nhiều lần. Ví dụ: Nhà đầu tư A tham gia vị thế mua 1 hợp đồng tương lai trên chỉ số HNX30 với giá 200 điểm. Nếu tại mẫu hợp đồng tương lai chỉ số HNX quy định hệ số nhân của một hợp đồng là 1 triệu đồng/ điểm chỉ số thì giá trị hợp đồng của nhà đầu tư A là 200 triệu đồng. Tuy nhiên, với mức ký quỹ ban đầu được quy định là 15% thì nhà đầu tư chỉ cần đặt cọc số tiền và/hoặc tài sản có giá trị 30 triệu đồng để tham gia hợp đồng này. Số tiền ký quỹ ban đầu này sẽ được VSD sử dụng trong việc tính lãi, lỗ trên hợp đồng nắm giữ. Trường hợp giá hợp đồng tương lai tăng từ 200 lên 205 điểm, nhà đầu tư đang có lãi với giá trị là 5 triệu đồng. Giá trị ký quỹ sẽ tăng lên là 35 triệu đồng. Nếu như giao dịch tại thị trường cơ sở thì phần trăm lãi của nhà đầu tư trên số tiền ban đầu bỏ ra sẽ chỉ là (205-200)/200*100% = 2.5%. Tuy nhiên đối với hợp đồng tương lai thì phần trăm lãi của nhà đầu tư sẽ là (205-200)/30*100% = 16.67%. Như vậy có thể thấy rằng mức sinh lời trên thị trường này thường cao hơn nhiều so với mức sinh lời trên thị trường chứng khoán cơ sở nhờ hiệu ứng đòn bẩy của khoản tiền ký quỹ.

Tuy nhiên, hiệu ứng đòn bẩy sẽ chỉ tạo ra con số lợi nhuận ấn tượng nếu giá của hợp đồng tương lai mà nhà đầu tư đã giao dịch biến động theo chiều hướng có lợi. Đây là con dao hai lưỡi vì vậy khi dự báo về sự thay đổi của giá không đúng với những gì thực sự diễn ra trên thị trường hay giá hợp đồng tương lai biến động theo chiều hướng bất lợi, thua lỗ sẽ xảy ra. Đồng thời do tác động của đòn bẩy, mức độ thua lỗ tính theo phần trăm trên số tiền ký quỹ ban đầu sẽ lớn hơn rất nhiều. Quay lại ví dụ trên, nếu giá hợp đồng giảm từ 200 xuống 197 điểm thì nhà đầu tư sẽ lỗ 3 triệu đồng. Giá trị ký quỹ giảm còn 27 triệu đồng, tương ứng mất (3/30=10%). Trong khi khoản lỗ trên thị trường cơ sở chỉ là 1.5%.

Tóm lại, song song với tiềm năng về lợi nhuận mà lợi thế đòn bẩy của chứng khoán phái sinh mang lại là nguy cơ tiềm ẩn vì những dự báo của nhà đầu tư có thể chênh lệch so với thực tế. Tính hai mặt của hiệu ứng đòn bẩy đặt nhà đầu tư trước những rủi ro lớn. Vì vậy để phòng ngừa, nhà đầu tư nên tìm hiểu kỹ các quy định, cách thức ký quỹ cũng như cân nhắc khả năng tài chính và mức độ sử dụng đòn bẩy để tránh những tổn thất đáng tiếc trước khi tham gia đầu tư trên thị trường này.

Xem thêm: Chứng khoán phái sinh là gì?

Xem chi tiết bài viết tại: https://online.hsc.com.vn/tin-tuc/de...phai-sinh.html