Nhà đầu tư thông minh (kỳ 1) - Hãy đọc và suy ngẫm

[Angelos]

"The fault, dear Brutus, is not in our stars, but in ourselves.” – William Shakespeare, Julius Caesar

Thời đại 1914 – 1949 của thị trường chứng khoán Mỹ nơi Benjamin Graham trải nghiệm, quan sát và phát triển triết lý đầu tư có tầm ảnh hưởng nhất mọi thời đại, ngạc nhiên thay, hoàn toàn có nhiều điểm tương đồng với giai đoạn hiện tại của thị trường chứng khoán Việt Nam. Sau giai đoạn Đại khủng hoảng 1929 – 1933, hầu hết dân chúng Mỹ đều coi thị trường cổ phiếu là sòng bạc và sự may rủi đó hoàn toàn dành cho những kẻ đầu cơ lướt sóng. Việc mua bán cổ phiếu ngắn hạn dựa trên vốn vay ký quỹ (margin), đầu cơ cổ phiếu tăng trưởng nóng (hot growth stock) và sự thối nát trong đạo đức (ethics) của phố Wall lúc bấy giờ là những hiện tượng vô cùng phổ biến.
Vùng lên trong cơn hỗn loạn ấy, Graham bắt đầu với tác phẩm Security Analysis, 1934 và sau đó là tác phẩm chúng tôi lược dịch dưới đây The Intelligent Investor, 1949 để chỉ ra rằng: đầu tư và đầu cơ là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau; và để thành công trên thị trường, một chính sách đầu tư nhất thiết phải hợp lý về mặt bản chất và không phổ biến trên thị trường như các niềm tin sai lầm của đại đa số lúc bấy giờ.

I. ĐẦU TƯ VS ĐẦU CƠ​

Một trong những nhận thức sai lầm nghiêm trọng lúc bấy giờ chính là sự đánh đồng việc đầu tư (investment) và đầu cơ (speculation); những cá nhân nhỏ lẻ tham gia thị trường chứng khoán không hiểu rõ chính bản thân mình đang làm gì, dẫn đến
(1) họ đầu cơ trong khi cứ tưởng mình đang đầu tư
(2) trong khi thiếu kiến thức và kĩ năng cần thiết, họ lại đầu cơ một cách nghiêm túc để kiểm tiền thay vì chỉ để trải nghiệm và giải trí
(3) họ rủi ro toàn bộ gia sản – thậm chí vay nợ – vào việc đầu cơ nhiều hơn số mà họ có thể chi trả được
Vì hoàn cảnh đó, Graham mới định nghĩa ra một thuật ngữ tài chính mà chưa ai nghĩ đến nhiều thập kỷ:
Thế nào được gọi là “nhà đầu tư”? Trong suốt cuốn sách, thuật ngữ này sẽ được sử dụng đối lập với thuật ngữ “nhà đầu cơ”. Kể từ tận năm 1934, trong quyển Security Analysis, chúng tôi đã thử đưa ra một định nghĩa chính xác về sự phân biệt rạch ròi giữa hai thuật ngữ trên:
“Hành động đầu tư là một hành động mà, dựa trên những phân tích kĩ lưỡng, phải đám bảo sự an toàn vốn và hứa hẹn mức lợi nhuận đạt yêu cầu. Hành động nào không đáp ứng đủ các tiêu chuẩn trên gọi là đầu cơ.” (i)
Trong khi chúng tôi kiên định với định nghĩa trên trong suốt 38 năm qua, chúng tôi lo ngại và muốn ngăn chặn người đọc việc chấp nhận thuật ngữ “nhà đầu tư” như là một cụm từ thông dụng cho bất kỳ ai, bất kỳ thành phần nào trên thị trường chứng khoán.
… Sự tách biệt giữa đầu tư và đầu cơ chứng khoán luôn luôn hữu dụng cho đại đa số những cá nhân tham gia thị trường. Chúng tôi luôn nói rằng các tổ chức tài chính ở phố Wall phải đứng ra nhấn mạnh sự khác nhau với khách hàng nếu không những người chịu thua lỗ sẽ đổ lỗi cho việc không được cảnh báo trước. Nhưng oái oăm thay, chính những tổ chức trên lại đang chịu thua lỗ trên những cổ phiếu đầu cơ bởi vốn liếng của họ.”

Và như vậy, ta có thể thấy rõ được bức tranh thị trường tài chính hiện tại của Việt Nam không khác mấy khi một số các tổ chức tài chính lớn cũng đang đầu cơ và ranh giới phân biệt giữa hai khái niệm mỏng đến mức gần như không có. Về cuối luận điểm của mình, Ben Graham cảnh báo nhà đầu tư rằng trong một bối cảnh thị trường mang tính chất đầu cơ nặng nề như vậy, bất kỳ nhà đầu tư cá nhân nào – ngay cả khi họ đầu tư thật sự – cũng phải chấp nhận lấy rủi ro mất giá thị trường (hay có thể nói là rủi ro “đầu cơ”) cho chính cổ phiếu của mình và phải thường xuyên theo dõi các khoản đầu tư. Tuy nhiên, cùng chung quan điểm với Graham, chúng tôi cũng không nghĩ rằng đầu cơ hợp pháp là xấu xa hoàn toàn. Đầu cơ, nhìn một cách khách quan, giúp: tạo ra thanh khoản, san sẻ rủi ro vị thế và huy động vốn cho các doanh nghiệp còn non trẻ. Luôn có những người đầu cơ thông minh cũng như nhà đầu tư thông minh vậy.
Song sau việc quan sát nhiều thế hệ nhà đầu cơ trên nhiều thị trường, chúng tôi tin rằng hầu hết các cá nhân đều không phù hợp với việc đầu cơ vì xét đến kĩ năng, kiến thức cũng như thời gian ít ỏi mà họ bỏ ra ngoài công việc chính, , việc mua cổ phiếu bằng margin, mua cổ phiếu mới phát hành nóng nhất hay mua cổ phiếu giá cao ngất ngưởng chỉ vì tin tưởng vào sự tiếp tục xu hướng tăng ấy sẽ đưa họ về trò chơi đặt cược may rủi hệt như ở các sòng bạc. Chúng tôi cũng khuyến nghị rằng nếu các cá nhân muốn đầu cơ chỉ để trải nghiệm, phải tách biệt tài khoản và chỉ nên dành tối đa 5%-10% tổng danh mục cho việc đầu cơ, và hơn hết, không bao giờ rót thêm tiền vào tài khoản này. Như Ben Graham đã nói, “không bao giờ được lẫn lộn giữa đầu tư và đầu cơ trong cùng tài khoản, hay trong bất cứ suy nghĩ nào của bạn.”

II. NHÀ ĐẦU TƯ PHÒNG THỦ VS NHÀ ĐẦU TƯ NĂNG ĐỘNG​

Hiểu rõ về phân loại giữa đầu tư và đầu cơ là chưa đủ, khi một người đã xác định anh ta là nhà đầu tư (tức là phải đáp ứng đủ 03 điều kiện phân tích kỹ lưỡng, an toàn vốn và mức lợi nhuận vừa phải như định nghĩa của Graham phía trên), anh ta không được nhầm lẫn – hoặc nằm ở giữa – việc trở thành nhà đầu tư phòng thủ và trở thành nhà đầu tư năng động:

Nhà đầu tư phòng thủ (Defensive Investor)
- Mục tiêu chính yếu là an toàn vốn, thu nhập ổn định và tự do về thời gian
- Danh mục đầu tư được đa dạng hóa có sự kết hợp giữa cổ phiếu và tài sản có lãi suất cố định (trái phiếu, tiền gửi ngân hàng)
- Luôn yêu cầu chứng khoán thứ hạng cao, tài chính lành mạnh và có dòng lợi tức ổn định
Nhà đầu tư năng động (Enterprising Investor)
- Mục tiêu chính yếu là dành nhiều thời gian & trí tuệ để có thể đánh bại mức lợi nhuận của thị trường
- Danh mục đầu tư tập trung, chủ yếu vào cổ phiếu, và có chính sách đầu tư vừa hợp lý và vừa phải khác biệt với số đông
- Luôn yêu cầu biên độ an toàn (margin of safety) cao cho mọi khoản đầu tư

Việc tự nhận thức bản thân thuộc loại nhà đầu tư nào là công việc tối quan trọng của riêng mỗi người bởi vì họ phải tự nhận thức được điều kiện thời gian, năng lực và mục tiêu tài chính hướng tới. Hơn nữa, Ben Graham hướng dẫn một cách chi tiết rằng:

Đối với nhà đầu tư phòng thủ, việc đa dạng hóa danh mục giữa trái phiếu & cổ phiếu (thông thường ở mức 50 – 50) là cần thiết trong mọi dạng thị trường, với điều kiện cổ phiếu/trái phiếu không được vượt quá 75% danh mục. Ông còn chỉ ra những điểm sai lầm của nhà đầu tư phòng thủ cố đoán giá thị trường, mua theo xu hướng hoặc mua cổ phiếu nóng … Thay vào đó, việc duy trì một danh mục đa dạng hóa bằng cách (1) tìm một quỹ đầu tư lâu đời có uy tín hoặc (2) tiết kiệm và đầu tư đều đặn (dollar cost averaging) có thể mang lại lợi nhuận đáng kể cho họ.

Đối với nhà đầu tư năng động, Graham cảnh báo rằng họ cần phải chắc chắn rằng công sức và trí tuệ họ bỏ ra sẽ giúp lợi nhuận tốt hơn thay vì tệ hơn như nhiều tấm gương trên phố Wall. Ông cho rằng tất cả những phương pháp thông thường trên thị trường như (1) trading cổ phiếu ngắn hạn (2) mua dựa trên thông tin ngắn hạn hay (3) lựa chọn cổ phiếu tăng trưởng với định giá cao sẽ chỉ đem lại kết quả tiêu cực. Thay vào đó, một phương pháp vừa hợp lý về mặt bản chất, và không phổ biến trên thị trường sẽ giúp anh ta đạt được kết quả vượt bậc. Hơn thế nữa, Graham còn hướng dẫn rất rõ về những bài học nên tránh và những phân khúc nên đầu tư cho cả hai loại nhà đầu tư phòng thủ và năng động; tuy nhiên, chúng tôi sẽ dành phần hấp dẫn ấy cho những kỳ ấn phẩm tiếp theo.

III. DỰ BÁO VỀ TÂM LÝ CON NGƯỜI VÀ THỊ TRƯỜNG​

Nếu phải giải thích cho việc thua lỗ và sự biến động lên xuống của thị trường kể từ những ngày đầu năm 2000, câu trả lời không thể tìm được ở bất cứ số liệu hay quy luật nào, bởi vì câu trả lời nằm ở tâm lý – thứ chi phối hầu hết mọi hành vi của loài người. Chúng ta có thể có một cổ phiếu với mức giá thấp một cách kinh ngạc vào một thời điểm này, hoặc một mức giá cao không thể ngờ tới vào một thời điểm khác, đơn giản chỉ vì, nhà đầu tư (ii) đã dùng lăng kính màu hồng của họ thay vì lăng kính màu đen bi quan trước đây. Và khả năng cao là tâm lý vốn có trước đây của những nhà đầu tư & đầu cơ cá nhân tại Việt Nam vẫn chưa thay đổi nhiều sau bao nhiêu năm trôi qua.


Tất cả những gì mà họ chờ đợi chỉ là một lí do chính đáng (một thị trường tăng điểm, một nền kinh tế ngày càng tốt lên) để quay trở lại con đường trước đây của mình. Như vậy, hỡi các bạn đọc thân mến, thị trường chứng khoán Việt Nam chắc chắn sẽ có một lúc nào đó tăng lên vùng nguy hiểm chưa từng thấy trong lịch sử, và khi ấy, chỉ những nhà đầu tư thông minh, hiểu rõ bản chất con người mới có thể tránh được cơn đại hồng thủy này.

Filologos - The Golden Newsletter Vietnam
Trích dẫn, lược dịch và bình luận thêm từ tác phẩm The Intelligent Investor – Benjamin Graham, 1949​

Chú thích (i): xin hãy ghi nhớ nằm lòng định nghĩa trên mỗi khi quý đọc giả quyết định mua một chứng khoán nào đó
Chú thích (ii): vui lòng bỏ qua cách dùng từ sai trái này – chúng tôi đôi khi cũng không còn giấy mực để viết dài dòng

[NongNghiep1977]

ACE nghĩ sao về cổ phiếu DIH, EID? Theo tôi đó là các cổ phiếu cơ bản rất tốt, hay tự kiểm tra và đánh giá, rồi chia sẻ! Trân trọng!