Thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam vẫn chưa được Morgan Stanley Capital International (MSCI) nâng hạng như giới chứng khoán mong đợi do các vấn đề liên quan đến thị trường ngoại hối và tỷ lệ sở hữu hạn chế của nhà đầu tư nước ngoài tại các công ty trong một số lĩnh vực.

Theo kết quả phân loại TTCK đối với 84 thị trường trên thế giới được MSCI công bố hôm 21-6, TTCK Việt Nam thậm chí chưa được đưa vào danh sách xem xét để được nâng hạng từ thị trường cận biên (frontier market) sang thị trường mới nổi (emerging market),

MSCI đã giữ nguyên xếp hạng với TTCK Việt Nam ở tất cả các tiêu chuẩn định tính và không đưa vào danh sách xem xét. Điều này được hiểu rằng tổ chức tài chính quốc tế này kỳ vọng nhiều nỗ lực thực chất hơn nữa ở các cơ quan liên quan đến việc điều hành TTCK Việt Nam.

Cụ thể hơn, có khá nhiều tiêu chí bị MSCI đánh giá “cần cải thiện, đánh giá thêm”, như các công ty ở một số ngành và lĩnh vực nhạy cảm vẫn bị giới hạn về sở hữu nước ngoài; quyền lợi của nhà đầu tư nước ngoài bị hạn chế do quy định giới hạn sở hữu nước ngoài nghiêm ngặt áp dụng đối với tổng tỷ trọng sở hữu nước ngoài nói chung và sở hữu của từng nhà đầu tư nói riêng.

Đáng chú ý, về mức độ tự do hóa thị trường ngoại hối của Việt Nam, MSCI vẫn giữ nguyên nhận định từ năm 2016 rằng “hiện chưa có thị trường giao dịch tiền tệ ở nước ngoài và thị trường giao dịch trong nước còn hạn chế (giao dịch ngoại tệ phải liên quan tới giao dịch chứng khoán) và thanh khoản còn khá thấp”.

Việc thanh toán và bù trừ chứng khoán tại Việt Nam hiện “không có tổ chức bù trừ chính thức và Trung tâm Lưu ký (VSD) vẫn đóng vai trò là tổ chức bù trừ chứng khoán. Ngoài ra, không có công cụ vay thấu chi và các giao dịch cần ứng tiền trước. Khả năng chuyển nhượng giao dịch ngoài sàn và chuyển nhượng hiện vật cần được Uỷ ban Chứng khoán chấp thuận trước”.

Quyền bình đẳng với nhà đầu tư nước ngoài còn thấp. Các sở giao dịch chứng khoán và VSD đã công bố thông tin bằng tiếng Anh nhưng một số thông tin về doanh nghiệp không có sẵn bằng tiếng Anh. Việc đăng ký đầu tư và mở tài khoản của nhà đầu tư nước ngoài bị bắt buộc phải làm thủ tục đăng ký giao dịch và việc mở tài khoản cần được VSD thông qua. Việc ra mắt dịch vụ đăng ký trực tuyến và giảm thời gian cấp mã số giao dịch được đánh giá tích cực. Tuy nhiên, nhiều tài liệu vẫn cần phải dịch sang tiếng Việt. Không phải tất cả các quy định về thị trường có sẵn bằng tiếng Anh. Các thông tin về thị trường chứng khoán thường không có bản tiếng Anh hoặc không đủ chi tiết…

Trong những đánh giá chi tiết, có 1 điểm MSCI ghi nhận có sự thay đổi theo hướng tích cực đối với Việt Nam đó là mục khả năng chuyển nhượng nhưng họ vẫn giữ nguyên quan điểm “cần tiếp tục cải thiện”.

Trong báo cáo xếp hạng này, điểm MSCI đánh giá có phần tiêu cực hơn so với kỳ đánh giá năm 2016 là “quyền lợi của nhà đầu tư nước ngoài bị hạn chế do quy định giới hạn sở hữu nước ngoài nghiêm ngặt áp dụng đối với tổng tỷ trọng sở hữu nước ngoài nói chung và sở hữu của từng nhà đầu tư nói riêng”.

Bình luận về điểm này, chuyên gia của Công ty cổ phần chứng khoán Sài Gòn (SSI) nói: “Giới hạn sở hữu nước ngoài và vấn đề hạn chế quyền của nhà đầu tư nước ngoài là mối quan tâm của MSCI khi đánh giá thị trường. Thực tế đã 2 năm trôi qua kể từ khi Nghị định 60 cho phép nới room cho nhà đầu tư nước ngoài lên 100%, mới có 19 doanh nghiệp được nới room, con số rất nhỏ so với hơn 700 cổ phiếu niêm yết. Việc công bố thông tin bằng tiếng Anh cũng được nhà đầu tư nước ngoài kỳ vọng và cần được quan tâm hơn. Đây là yếu tố quan trọng để đảm bảo quyền bình đẳng về thông tin đối với nhà đầu tư nước ngoài, giúp các quỹ đầu tư ngoại tiếp cận thị trường dễ dàng hơn và có những đánh giá xác thực hơn trong quá trình đầu tư”.

“Vấn đề tự do hóa thị trường ngoại hối là một trở ngại lớn và không thể đạt được trong một thời gian ngắn. Đây là trở ngại chính yếu với nâng hạng thị trường”, theo quan điểm của SSI, “Những vấn đề nêu trên tuy chưa thể giải quyết ngay nhưng có thể được cải thiện dần với sự hợp tác và nỗ lực của các cơ quan quản lý và các thành viên tham gia thị trường. MSCI sẽ ghi nhận những cải thiện đáng kể mà họ quan sát được, đồng thời hỗ trợ tư vấn về những thay đổi cần thiết”.

Trong kỳ đánh giá này, MSCI đã quyết định đưa nhóm cổ phiếu China A của Trung Quốc vào các chỉ số thị trường emerging markets nhờ những cải thiện tích cực của thị trường chứng khoán nước này bao gồm chương trình kết nối hai sở giao dịch chứng khoán Hồng Kông và Thượng Hải. Mấu chốt giúp China A được nâng hạng là mức độ tự do hóa thị trường ngoại hối. Tín hiệu có thể thấy trước đó là đồng nhân dân tệ được IMF công nhận là một đồng tiền trong rổ tiền tệ Quyền rút vốn đặc biệt (SDR) vào tháng 9-3016.

Trong khi đó, đồng tiền Việt Nam gần như không thể được IMF cho vào rổ SDR. Nhưng nếu thị trường ngoại hối thực sự thông thoáng hơn, chắc chắn MSCI sẽ thay đổi quan điểm với Việt Nam. Những thay đổi đó nếu được ghi nhận trong đánh giá hàng năm sẽ có tác động đến kỳ vọng được nâng hạng và có ảnh hưởng ngay đến dòng vốn nước ngoài mà không chờ đến khi Việt Nam được nâng hạng.

MSCI cũng đưa TTCK Saudi Arabia vào danh sách xem xét có tiềm năng nâng hạng lên thị trường mới nổi. MSCI vẫn giữ nguyên TTCK Argentina ở danh sách xem xét mặc dù nước này đã có tiến bộ đáng kể liên quan tới tự do hóa thị trường ngoại hối. Nigeria cũng được giữ lại ở danh sách xem xét để nhà đầu tư có thêm thời gian đánh giá hiệu quả của cơ chế giao dịch ngoại hối mà ngân hàng trung ương nước này mới đưa ra.

TTCK Việt Nam hiện nằm trong nhóm “thị trường cận biên”, là nhóm thị trường đáp ứng các tiêu chí đầu tư ở mức thấp nhất cho nhà đầu tư nước ngoài. Tiếp theo, nhóm “thị trường mới nổi” (emerging market) chỉ những thị trường đã có mức cải thiện về hạ tầng pháp lý, thanh khoản, quy mô vốn hóa, mở hơn cho nhà đầu tư ngoại. Nhóm còn lại “thị trường phát triển” (developed market) chỉ những thị trường mang lại khả năng tiếp cận cao nhất cho giới đầu tư nước ngoài.