Nhiều vụ việc gây sự chú ý của dư luận đã xảy ra trên sàn chứng khoán Hà Nội kể từ khi cổ phiếu SQC của Công ty Khoáng sản Sài Gòn - Quy Nhơn được niêm yết.
Nào là cổ phiếu bị đẩy giá liên tục khiến Ủy ban Chứng khoán phải ra án phạt, nào là tỷ lệ cổ phiếu giao dịch quá thấp so với số lượng niêm yết ảnh hưởng đến chỉ số HNX-Index, việc công ty này ngừng sản xuất công đoạn chế biến xỉ titan trong ba tháng mà hoàn toàn không công bố thông tin, và mới nhất là việc công ty xin hủy niêm yết...
Vậy, đằng sau câu chuyện SQC là gì và cơ quan chức năng cần làm gì với cổ phiếu này?
Có quá vô tình?
SQC đã xin được bãi yết và sẽ xin ý kiến của cổ đông trước khi thực hiện việc làm này. Theo đại diện của sàn Hà Nội thì việc doanh nghiệp tự xin bãi yết là việc bình thường, không có gì phạm luật, với điều kiện là doanh nghiệp vẫn phải đảm bảo lợi ích cho nhà đầu tư nếu dừng niêm yết.
Song vấn đề là từ tháng 7 đến nay, SQC đã tạm ngừng sản xuất và sản xuất cầm chừng công đoạn chế biến xỉ titan, theo doanh nghiệp này thì do thuế xuất khẩu titan quá cao so với dự định.
Tuy vậy, thông tin này nhà đầu tư không hề hay biết vì doanh nghiệp không công bố, chỉ đến khi sàn Hà Nội buộc giải trình thì doanh nghiệp này mới cho biết không thực hiện công bố thông tin vì công đoạn chế biến xỉ titan chỉ là một trong năm hoạt động cơ bản của SQC.
Trong khi trước đó, vào thời điểm SQC chuẩn bị lên sàn vào đầu năm, tại buổi giới thiệu cơ hội đầu tư vào cổ phiếu titan được tổ chức tại TPHCM, đại diện doanh nghiệp này cho biết hoạt động xuất khẩu xỉ titan là hoạt động chính mang lại lợi nhuận cho công ty.
Như vậy, khâu sản xuất từ khai thác titan thô đến sản xuất và chế biến xỉ titan 92% là hoạt động chính của SQC. Việc ngừng sản xuất ở khâu này có ảnh hưởng rất lớn đến lợi nhuận của công ty và hẳn nhiên sẽ tác động đến giá cổ phiếu, vậy mà doanh nghiệp cho rằng không cần phải công bố thông tin vì không ngưng hẳn hoạt động của công ty? Doanh nghiệp có quá vô tình trước những người chủ của công ty, những người đang nắm giữ cổ phiếu và nhiều nhà đầu tư khác tin vào những hứa hẹn để tiếp tục mua cổ phiếu SQC.
Hoạt động kinh doanh chính bị ngưng trệ khiến cho kế hoạch lợi nhuận năm 2010 là 300 tỉ đồng nhưng trong hai quí đầu năm mới dừng ở con số hơn 4 tỉ đồng, chủ yếu do lãi tiền gửi và cho vay mang lại, còn lợi nhuận từ xỉ titan là hoàn toàn không đạt được. Đây có lẽ là điều mà các cổ đông không mong đợi.
Trả lời báo giới, ông Nguyễn Văn Dũng, Giám đốc Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX), cho biết việc tạm dừng hoạt động ở một số công đoạn làm cho hàng tồn kho của SQC tăng lên và ảnh hưởng lớn tới doanh thu, lợi nhuận của SQC. Và theo quy định, khi có sự kiện dù thuận lợi hay không, doanh nghiệp phải có nghĩa vụ công bố thông tin cho nhà đầu tư.
Theo “Thông tư 09 cũng như trong quy chế về công bố thông tin của HNX, doanh nghiệp có nghĩa vụ công bố thông tin bất thường trong 24 giờ kể từ khi có sự kiện có ảnh hưởng lớn tới hoạt động sản xuất, kinh doanh”, ông Dũng nhấn mạnh.
Và đại diện của Ủy ban Chứng khoán cũng cho biết sẽ chờ đề nghị của sàn Hà Nội để có biện pháp xử lý đối với doanh nghiệp này trong việc vi phạm công bố thông tin.
Không thể đổ lỗi cho thuế...
Theo giải trình của SQC trong buổi họp báo về việc xin hủy niêm yết tại sàn Hà Nội, bà Nguyễn Trần Triệu Thanh, Tổng giám đốc của SQC, khẳng định hiện tại nhà máy sản xuất xỉ titan còn tồn kho 5.000 tấn xỉ không xuất được vì càng xuất càng lỗ, do thuế suất áp dụng cho việc xuất khẩu xỉ titan là rất cao, khoảng 15%.
Bà Thanh nói thêm là do trước khi xây dựng nhà máy, SQC tính toán mức thuế xuất khẩu sản phẩm từ xỉ titan vào khoảng 0-3%, nhưng sau đó Bộ Tài chính áp mức thuế lên tới 18% (hiện tại giảm xuống 15%) khiến doanh nghiệp bị động, sản phẩm không có đầu ra, phải hoạt động cầm chừng và hiện đã phải đóng cửa nhà máy sản xuất xỉ titan.
Một vị đại diện Vụ Chính sách Thuế của Bộ Tài chính cho biết việc áp thuế cao cho mặt hàng quặng titan, hay xỉ titan là do chính sách không khuyến khích xuất khẩu tài nguyên. “Vì vậy, doanh nghiệp sản xuất các mặt hàng này phải cân nhắc, tính toán, chứ không thể nói là tự ước lượng từ 0-3% được”.
Vị này cũng cho là việc không xuất khẩu được titan không nên chỉ đổ lỗi cho thuế xuất khẩu mà nên xem xét nhiều vấn đề, trong đó có giá thế giới, chi phí sản xuất của doanh nghiệp... Và mức thuế xuất khẩu 15% dành cho mặt hàng xỉ titan là đã có ưu đãi hơn so với quặng chưa qua chế biến sau khi doanh nghiệp đề nghị giảm thuế.
Những điều đọng lại
Theo ông Lê Thẩm Dương, Đại học Ngân hàng TPHCM, SQC là công ty có vốn lớn, có cơ cấu cổ đông rất đặc thù và hoạt động sản xuất kinh doanh còn tiềm ẩn nhiều rủi ro về chính sách.
Cổ phiếu SQC luôn trong tình trạng giá cao (chỉ số P/E rất cao), nhưng tính thanh khoản và lợi nhuận lại quá thấp, nên tháng 3-2010, HNX đã quyết định đưa 88% cổ phiếu của SQC ra khỏi diện tính chỉ số của sàn Hà Nội để giảm sự bất hợp lý. Vì vậy, việc ngưng niêm yết của SQC nhìn ở một góc độ nào đó sẽ là một yếu tố tích cực cho thị trường.
SQC thông báo sẽ mua lại các cổ phiếu cho nhà đầu tư nhỏ khi công ty này hủy niêm yết, nhưng khi nào mới thực hiện, và mua theo mức giá nào? Hiện tại công ty vẫn chưa xin ý kiến cổ đông về việc hủy niêm yết, và thời gian từ nay đến khi xong thủ tục bãi yết không phải là ngắn, khi đó, giá của SQC sẽ xuống đến mức nào? Và nếu mua lại bằng mệnh giá thì với mức lỗ có khi lên đến 80-90%, liệu nhà đầu tư có đồng ý.
Ở một góc nhìn khác, điều quan trọng khi một cổ phiếu lên sàn chính là tính thanh khoản của nó và hiệu quả kinh doanh của công ty niêm yết. Hiện nay, trên sàn chứng khoán có không ít cổ phiếu có khối lượng giao dịch rất thấp và chất lượng hoạt động của công ty cũng kém.
Vì vậy, các cơ quan chức năng nên chăng đặt ra các quy định chặt chẽ hơn cho các cổ phiếu muốn lên sàn. Đó mới là cách để phát triển thị trường chứng khoán bền vững.