Vinashin, Vinalines và CN đóng tàu của VN

[Brainstorm]

Trong nền kinh tế, ngay trong nền kinh tế thị trường, luôn tồn tại ba đỉnh quyền lực (của một hình tam giác): một đỉnh là quyền lực chính trị, một của giới tài phiệt-ngân hàng, và một là của giới doanh nghiệp. Thế lực chính trị có quyền hoạch định chính sách, họ hướng nguồn lực vào lĩnh vực nào mà họ có thể tối đa hóa được quyền lực và lợi ích cho họ. Giới DN bao giờ cũng phải lobby để có được nguồn lực và qua đó tối đa hóa được lợi nhuận.
Khi khu vực tư nhân tối đa hóa lợi nhuận thì cũng là làm cho nền kinh tế hoạt động có hiệu quả, tức là làm cho cái bánh của nền kinh tế to ra.
Điều khác biệt giữa nền kinh tế thị trường và nền kinh tế XHCN như ở nước ta là sở hữu công cộng và sở hữu tư nhân; trong nền KTTT có luật pháp nghiêm hơn và minh bạch hơn cho nên tham nhũng ở các nước tư bản phát triển được hạn chế ở mức tối đa.
Một ví dụ điển hình về ngành công nghiệp đóng tàu ở Hàn Quốc. Hàn Quốc trong những năm đầu của thập ký 60-70 cũng bắt đầu phát triển ngành CN nặng, CN hóa chất và đóng tàu. Lúc đó trình độ phát triển của HQ còn lạc hậu hơn ta bây giờ nhiều.
Chính quyền Park Chung Hee hồi đó đã dùng quyền lực chính trị để ép giới tài chính ngân hàng (NN cũng như tư nhân) phải đầu tư vào ngành CN nặng, bao gồm cả ngành đóng tàu. Nhờ đó, ngành CN đóng tàu của HQ đã phát triển rất thành công. Đó một phần cũng nhờ sự chuyển giao công nghệ từ Nhật Bản. Nhật Bản trước đó đã phát triển CN nói chung và CN đóng tàu nói riêng. Nhưng sau đó Nhật Bản muốn tập trung vào những ngành CN có công nghệ cao hơn, giá trị gia tăng cao hơn. Trong ngành CN đóng tàu họ muốn chỉ tập trung vào phần điện và điện tử, động cơ tàu, còn phần tốn nhiều nhân công, công việc nặng nhọc là đóng thân và vỏ tàu họ chuyển giao cho Hàn Quốc. Trong lịch sử phát triển, HQ đã từng bằng lòng với những công đoạn đóng tàu đó. Nhưng đến khi phát triển đến trình độ cao hơn, họ muốn chuyển giao công nghệ đó cho nước khác phù hợp với trình độ phát triển. Và Việt Nam là một ứng cử viên phù hợp cho cường quốc của ngành CN đóng tàu mới.
Ngành CN đóng tàu nói riêng và kinh tế biển là hết sức quan trọng đối với VN. Tôi nghĩ rằng, với định hướng chiến lược biển và ưu tiên phát triển ngành CN đóng tàu, sửa chữa tàu, các ngành dịch vụ cảng và vận tải biển là rất đúng đắn.
Tuy nhiên thật đáng tiếc là đã xẩy ra những vụ như Vinashin và Vinalines. Đó là những thất bại trong cách quản lý, điều hành, trong cách làm, và cao hơn nữa là hậu quả của hệ thống thể chế.
Điều tôi muốn nói ở đây là chúng ta phải rút ra được những bài học để đổi mới, thay đổi cách làm. Tuy nhiên, đừng vì những vấp váp như Vinashin và Vinalines mà chúng ta từ bỏ chiến lược phát triển kinh tế biển, trong đó bao gồm cả CN đóng tàu mà VN có rất nhiều lợi thế so sánh.