Mua cổ phiếu quỹ - Thiệt nhiều hơn lợi
Trên thị trường hiện có khá nhiều công ty niêm yết đăng ký mua CP quỹ (CPQ) với nhiều mục đích khác nhau, nhưng nhìn chung việc mua vào CPQ đang gây thiệt nhiều hơn lợi.
NĐT dễ thấy mua lại CPQ sẽ làm tăng lợi nhuận trên mỗi CP (EPS), cũng như làm tốc độ tăng trưởng EPS của công ty tốt hơn. Nhưng ít ai để ý việc mua lại CPQ làm giảm đi giá trị sổ sách (book value). Hiện nay nhiều NĐT giá trị sử dụng chỉ số P/B (giá chia cho giá trị sổ sách) như một tiêu chí để tìm kiếm CP rẻ đang giao dịch dưới giá trị thực.
Do vậy việc mua CPQ có thể làm kết quả tìm kiếm này bị sai lệch, tỷ số P/B trở thành thước đo vô dụng trong việc định giá CP. Một công ty giảm số lượng CP đang lưu hành thông qua việc mua CPQ có thể làm công ty này được định giá ở mức quá cao nếu dựa vào tiêu chí giá trị số sách.
NĐT phải thật cẩn trọng với những báo cáo có EPS và ROE tăng trưởng.

Tại sao việc mua lại CPQ sẽ tốt cho tốc độ tăng trưởng EPS nhưng lại làm xấu đi giá trị sổ sách? Do giá trị sổ sách còn được gọi là vốn chủ sở hữu, được định nghĩa là tổng tài sản của công ty trừ đi các khoản nợ. Giá trị sổ sách trên mỗi CP (thư giá) là tổng giá trị sổ sách chia cho số lượng CP đang lưu hành. Để xem xét việc mua lại CP ảnh hưởng đến EPS và thư giá của một công ty như thế nào, nên xem xét thí dụ sau:
Công ty ABC có tổng tài sản 300 tỷ đồng và tổng nợ 150 tỷ đồng. Như vậy giá trị sổ sách của công ty là 150 tỷ đồng. Nếu công ty ABC có 10 triệu CP đang lưu hành, thư giá của công ty sẽ là 150 tỷ đồng : 10 triệu =15.000 đồng. Giả sử lợi nhuận sau thuế dành cho cổ đông công ty 20 tỷ đồng, tương đương EPS = 20 tỷ đồng : 10 triệu CP = 2.000 đồng. ROE của ABC 2.000 : 15.000 = 13,33%.
Giả sử giá CP ABC đang giao dịch mức 20.000 đồng/CP và ABC sẽ mua 3 triệu CPQ. Công ty phải chi ra 60 tỷ đồng để mua. Trong thực tế, việc mua lại CPQ có thể diễn ra trong vài tháng và có nhiều mức giá khác nhau, nhưng để minh họa ở đây giả định tất cả xảy ra trong một lần. Sau khi mua lại CPQ, EPS và thư giá của công ty ABC được minh họa như sau:
Tổng tài sản 240 tỷ đồng (300 tỷ - 60 tỷ chi mua CPQ) và tổng nợ là 150 tỷ đồng, giá trị sổ sách của công ty còn 90 tỷ đồng. ABC chỉ còn 7 triệu CP đang lưu hành (10 triệu CP ban đầu - 3 triệu CPQ), thư giá của công ty sẽ là 90 tỷ : 7 triệu CP = 12.857 đồng. Lợi nhuận sau thuế dành cho cổ đông công ty giả sử không thay đổi đạt 20 tỷ đồng, nhưng EPS là 20 tỷ : 7 triệu = 2.857 đồng. ROE của ABC 2.857 : 12.857 = 22,22%
Rõ ràng thư giá của công ty sẽ bị bóp méo khi mua số lượng lớn CPQ với giá cao hơn thư giá. Việc mua CPQ có thể cải thiện EPS từ 2.000 đồng lên 2.857 đồng, tăng thêm 42,85% dù lợi nhuận không thay đổi. Việc mua lại CPQ cũng làm cho ROE của công ty từ mức bình thường 13,33% lên mức cao 22,22% nhưng lại làm thư giá giảm từ 15.000 đồng xuống còn 12.857 đồng.
Việc ROE cải thiện làm cho một doanh nghiệp bình thường có thể được đánh giá như một doanh nghiệp rất tốt. Tuy nhiên nên có cái nhìn thận trọng khi xem xét chỉ tiêu ROE đối với công ty thực hiện mua số lượng lớn CPQ.
Giải pháp an toàn cho NĐT là khi nhìn vào sự hấp dẫn của tăng trưởng EPS và ROE của một công ty, đừng nên bỏ qua chỉ tiêu P/B, chỉ tiêu giúp phát hiện những thủ thuật làm EPS và ROE tăng trưởng từ việc mua CPQ.
Nguyễn Văn An
Sài Gòn Đầu tư Tài Chính



Xem bài viết: Mua cổ phiếu quỹ - Thiệt nhiều hơn lợi