Bình luận Kinh tế vĩ mô: Tuần 03 – 07/10/2011
(Vietstock) – Với thực tế thị trường bất động sản đóng băng như hiện nay (không có thanh khoản) thì việc giải chấp (nếu có) cũng gần như không thực hiện được. Đây có lẽ là vấn đề còn nghiêm trọng hơn là tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng đang là bao nhiêu.

KINH TẾ TÀI CHÍNH THẾ GIỚI
Mỹ: Những tranh luận về hiệu quả của chương trình kích thích kinh tế “Operation Twist” hiện đang tạm lắng xuống; và thay vào đó là mối quan ngại về thị trường việc làm ảm đạm của nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Chủ tịch Fed, Ben Bernanke, cho biết thất nghiệp dài hạn là một cuộc khủng hoảng quốc gia và hiện có khoảng 45% số người Mỹ thất nghiệp đã mất việc trong ít nhất là 6 tháng. Ông Bernanke kêu gọi Quốc hội cần hành động mạnh mẽ hơn để hỗ trợ tái đào tạo lao động thất nghiệp, tạo thuận lợi cho họ khi tìm việc làm.
Trong khi đó, chính quyền Tổng thống Barack Obama cũng đang tìm mọi cách để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế (để kéo giảm tỷ lệ thất nghiệp) trước niềm tin ngày càng sụt giảm của các doanh nghiệp nhỏ, từ 92.9 điểm trong quý 2 xuống 83.5 điểm trong quý 3 - mức thấp nhất trong hai năm.
Cụ thể, ngày 28/9, Bộ Tài chính Mỹ thông báo có thêm 141 ngân hàng trên cả nước được nhận thêm 1.6 tỷ USD thông qua Quỹ cho vay dành cho doanh nghiệp nhỏ (SBLF) có sự hỗ trợ của chính phủ. Đây là lần thứ bảy và cũng là lần cuối cùng Chính phủ Mỹ "bơm tiền" cho quỹ này; nâng tổng số tiền hỗ trợ của chính phủ cho Quỹ SBLF lên đến hơn 4 tỷ USD.
Liên quan đến các thông tin kinh tế tích cực tại Mỹ, Bộ Lao động thông báo số người lần đầu nộp đơn xin nhận trợ cấp thất nghiệp trong tuần kết thúc ngày 24/09 rớt xuống 391,000, mức thấp nhất trong 5 tháng. Conference Board cũng cho biết chỉ số niềm tin tiêu dùng tăng từ 45.2 điểm trong tháng 8 lên 45.4 điểm trong tháng 9.
Theo số liệu mới công bố của Bộ Thương mại Mỹ, đơn đặt hàng hàng hóa cơ bản phi quốc phòng (ngoại trừ máy bay) của nước này tăng 1.1% trong tháng 8 so với mức giảm 0.2% trong tháng 7. Tuy niềm tin có sụt giảm nhưng các doanh nghiệp lớn vẫn tiếp tục tham gia đầu tư kinh doanh.
Trái ngược, thị trường bất động sản vẫn tiếp tục chuỗi ngày ảm đạm trước những quan ngại về tình hình việc làm và tăng trưởng kinh tế.
Doanh số bán nhà xây mới trong tháng 8 giảm tới 3.3%, chỉ đạt khoảng 295,000 căn, mức thấp nhất trong 6 tháng qua và là mức giảm lớn nhất trong vòng 2 năm qua. Cũng trong tháng này, số lượng nhà bị tịch thu gán nợ tăng 7%, cá biệt một số bang (như California) còn vượt mức 50%.
Hiện các nhà hoạch định chính sách Mỹ cũng đang nỗ lực để vực dậy thị trường này. Bên cạnh các chương trình kích cầu của chính phủ, Fed vừa công bố các biện pháp mới, với việc nới lỏng hơn nữa nguồn tín dụng cho người mua nhà vào tuần trước.
Nhìn chung, nền kinh tế Mỹ tuy đã có những tín hiệu khả quan hơn như chỉ số niềm tin tiêu dùng và đơn đặt hàng hàng hóa cơ bản tăng lên, số người lần đầu nộp đơn xin nhận trợ cấp thất nghiệp giảm xuống; nhưng sẽ khó có khả năng tạo được sức bật lớn (và không loại trừ khả năng rơi vào suy thoái) nếu không có sự can thiệp mạnh mẽ và kịp thời của các chính sách tạo việc làm, kích thích tăng trưởng.
Chấu Âu: Trước nguy cơ cuộc khủng hoảng toàn cầu mới cận kề, châu Âu đang nỗ lực lên một kế hoạch giải cứu đầy tham vọng trong 5 - 6 tuần tới. Có thông tin cho thấy theo kế hoạch này, Hy Lạp sẽ được xóa 50% nợ và tăng cường tác động của quỹ giải cứu EFSF từ 440 tỷ EUR lên 2,000 tỷ EUR (tương đương 2,700 ngàn tỷ USD).
Việc Quốc hội Đức đã chấp thuận đề xuất nới rộng gói giải cứu khủng hoảng nợ công châu Âu của chính phủ nước này được xem là bước then chốt của kế hoạch giải cứu khu vực Eurozone. Phần cam kết của Đức trong quỹ giải cứu này sẽ tăng từ mức 123 tỷ EUR trước đây lên đến 211 tỷ EUR (khoảng 287 tỷ USD), chiếm gần một nửa và cũng là phần đóng góp lớn nhất trong số các nước thuộc khu vực đồng euro cho quỹ cứu trợ hiện nay.
Tính đến thời điểm hiện tại, các quốc gia đã thông qua gói giải cứu này là Đức, Cyprus, Bỉ, Phần Lan, Pháp, Hy Lạp, Ireland, Ý, Luxembourg, Bồ Đào Nha, Slovenia và Tây Ban Nha. Những quốc gia chưa thông qua kế hoạch này là Áo, Estonia, Malta, Hà Lan và Slovakia.
Theo kế hoạch, Cơ quan ổn định tài chính châu Âu (EFSF) sẽ có thể mua trái phiếu, cấp vốn để gia cố các ngân hàng và cung cấp các gói tín dụng cho các quốc gia gặp rủi ro khủng hoảng nợ.
Tuy được đánh giá là giải pháp khả thi nhất cho cuộc khủng hoảng nợ công ngày càng trầm trọng ở khu vực Eurozone, nhưng các nhà phân tích cho biết việc thực hiện kế hoạch trên sẽ hết sức khó khăn. Nếu thực hiện thất bại, cái giá phải trả sẽ là một cuộc khủng hoảng tài chính có thể khiến kinh tế thế giới suy thoái hoặc tệ hơn.
Trong khi đó, khu vực Eurozone cũng nhận được lời cam kết hỗ trợ kinh tế từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Ngân hàng Thế giới (WB), Nhật và các nền kinh tế mới nổi BRICS. Tuy nhiên, đến thời điểm này, các định chế tài chính và chính phủ các nước BRICS vẫn chưa có hành động cụ thể nào. Có lẽ họ vẫn đang “chờ đợi” kế hoạch tự giải cứu của chính những quốc gia trong khu vực này trước khi thông qua những gói hỗ trợ.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nhật Bản cũng lên tiếng cho biết nước này sẽ xem xét giải cứu Hy Lạp với điều kiện Eurozone đề ra được kế hoạch hợp lý nhằm xoa dịu mối lo ngại của các thị trường trên toàn cầu
Dấu hiệu lây lan của cuộc khủng hoảng nợ công châu Âu đang được dẫn truyền với tốc độ khá nhanh. Sau Hy Lạp, Ý bị đưa vào diện cảnh báo cao nhất về nguy cơ vỡ nợ ở nước này. Với khoảng nợ lên đến mức báo động 1,900 tỷ EUR, tương đương với 119% GDP, thì sự vỡ nợ của Ý có thể dẫn đến sự phá sản toàn bộ khu vực đồng EUR.
Mặc dù Ý đã thông qua kế hoạch khắc khổ 54 tỷ EUR vào ngày 14/9 vừa qua, nhưng thị trường vẫn đang lo ngại vào độ tin cậy trong việc thực thi chính sách của nước này.
Bộ trưởng Tài chính Đức cũng lên tiếng nhắc nhở Ý thực hiện tốt những cam kết và tuyên bố để không bị ảnh hưởng tới lòng tin của thị trường.
Trong khi đó, tín hiệu phục hồi khá tích cực từ Ireland là điểm sáng hiếm hoi ở khu vực này. Tốc độ tăng trưởng GDP của Ireland trong quý 2 đã chậm lại so với mức tăng trưởng 1.9% trong quý 1, nhưng dù sao kinh tế nước này cũng đã tăng trưởng trong hai quý liên tiếp - lần đầu tiên trong gần 5 năm qua. So với các nước cùng cảnh ngộ như Hy Lạp và Bồ Đào Nha, thì kinh tế Ireland hồi phục mạnh hơn nhiều.
Ngày 22/9, Liên minh châu Âu (EU) đã phát hành thành công 4 tỷ EUR trái phiếu kỳ hạn 15 năm để cứu trợ Ireland và Bồ Đào Nha (mỗi nước 2 tỷ EUR) theo kế hoạch đã được EU thông qua trước đó.
Vào cuối tuần, thông tin lạm phát tháng 9/2011 được công bố lại khiến cho triển vọng kinh tế châu Âu rơi vào tình trạng “rối bời”. Lạm phát tháng 9 của khu vực châu Âu theo ước tính ban đầu của Eurostat (Cơ quan Thống kê châu Âu) đã bất ngờ nhảy vọt lên mức 3%, so với 2.5% trong tháng 8.
Đây là mức lạm phát cao nhất trong vòng 3 năm qua ở châu Âu, và nó khiến cho dự định hạ lãi suất để kích thích kinh tế của ECB trở nên rất phức tạp và khó thực hiện.
KINH TẾ TÀI CHÍNH TRONG NƯỚC
NHNN kiên quyết kéo giảm lãi suất, ngân hàng nhỏ sẽ gặp khó khăn thanh khoản
Sau những quy định trong Chỉ thị 02 về việc áp trần lãi suất huy động 14%/năm, NHNN vừa mới ban hành Thông tư 30 quy định lãi suất tối đa đối với tiền gửi VND không kỳ hạn và kỳ hạn dưới 1 tháng chỉ là 6%/năm và nghiêm cấm khuyến mại dưới mọi hình thức.
Như vậy, NHNN đang cố gắng dùng biện pháp hành chính để “bịt” việc lách luật của các NHTM, khi thời gian qua nhiều ngân hàng đua nhau chào mời dịch vụ gửi tiền theo ngày, tuần… với mức lãi suất trần (tức là lãi suất trên thực tế sẽ vượt trần 14%/năm).
Nếu không kể đến một phần nhỏ dòng tiền tiết kiệm đang rời khỏi hệ thống ngân hàng để tìm đến các kênh đầu tư hấp dẫn hơn, thì biện pháp cứng rắn này của NHNN sẽ tác động không nhỏ đến sự dịch chuyển dòng tiền và tình hình thanh khoản của các NHTM. Cụ thể:
(1) Dòng tiền sẽ chảy về các NHTM lớn có chất lượng và uy tín tốt hơn. Điều này cũng nằm trong mục đích của NHNN khi muốn dịch chuyển dòng tiền đến nơi còn hạn mức tăng trưởng tín dụng.
(2) Các NHTM nhỏ gặp khó khăn trong thanh khoản buộc phải đi vay trên thị trường liên ngân hàng hoặc vay tái cấp vốn. Chúng tôi đã nghe thấy sự gia tăng lãi suất kỳ hạn ngắn trên thị trường liên ngân hàng trong vài ngày qua. Qua động thái này cũng có thể thấy NHNN đang rất muốn nhận diện các ngân hàng có vấn đề để khoanh vùng xử lý, và không loại trừ cả biện pháp sáp nhập trong trung hạn.
(3) Trường hợp xấu nhất có thể xảy ra là các giao dịch thỏa thuận lãi suất lại quay trở lại. Do đó, việc giám sát sẽ cần được tăng cường để duy trì kỷ luật trong hệ thống ngân hàng.
Nợ xấu ngân hàng: Chuyện cũ – Chuyện mới
Theo thông tin từ Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia, tổng nợ xấu của hệ thống ngân hàng đến tháng 6/2011 vào khoảng 75,000 tỷ đồng, tăng đến 50% so với cùng kỳ. Trong đó, nợ có khả năng mất vốn (nợ nhóm 5) chiếm tới 47% tổng nợ xấu và chủ yếu là các khoản nợ bất động sản.
Nợ xấu là một chủ đề không hề mới trong hệ thống ngân hàng Việt Nam. Số liệu công bố trước đây từ NHNN cho thấy nợ xấu (được định nghĩa là từ nhóm 3 trở đi) chiếm hơn 3% tổng dư nợ. Sẽ không bất ngờ khi tỷ lệ này tăng lên qua thời gian, vì bối cảnh kinh tế trong những tháng đầu năm 2011 là cực kỳ khó khăn.
Đối với các khoản nợ vay bất động sản, thông thường các chủ đầu tư sẽ thế chấp bằng chính tài sản là đất hay dự án. Tuy vậy, với thực tế thị trường bất động sản đóng băng như hiện nay (không có thanh khoản) thì việc giải chấp (nếu có) cũng gần như không thực hiện được. Đây có lẽ là vấn đề còn nghiêm trọng hơn là tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng đang là bao nhiêu.
Ổn định tỷ giá USD/VND: Bài toán khó?
Diễn biến khó lường của hoạt động đầu cơ vàng đang gây sức ép lớn lên tỷ giá USD/VND.
Như chúng tôi đã phân tích trước đây, vàng là ẩn số khó lường của bài toán tỷ giá cuối năm 2011. Việc duy trì đồng thời hai mục tiêu bình ổn thị trường vàng thông qua cấp quota nhập khẩu và bình ổn tỷ giá sẽ khiến cho nguồn dự trữ ngoại hối bị thách thức đáng kể theo thời gian.
Các thông tin mới nhất cho thấy NHNN có thể sẽ cho mở lại giao dịch vàng tài khoản để tạo sự liên thông trực tiếp thị trường vàng trong và ngoài nước; đồng thời một số NHTM có thể được phép bán vàng huy động trước đây ra thị trường để bình ổn thị trường.
Hiện giá vàng trong nước vẫn đang cao hơn rất nhiều so với vàng thế giới. Nếu NHNN thực hiện các biện pháp này thì giá vàng trong nước sẽ sụt giảm đáng kể (và sát giá thế giới hơn) và như vậy dòng tiền đầu cơ vào vàng có thể không còn mạnh như hiện nay.
Ngoài yếu tố vàng thì các vấn đề khác như nhập siêu gia tăng, áp lực đáo hạn những khoản vay ngoại tệ, dấu hiệu nợ xấu ngoại tệ và ẩn số từ dòng tiền kiều hối, đầu tư nước ngoài trong những tháng cuối năm sẽ gây sức ép lên chính sách bình ổn tỷ giá của NHNN.
Như vậy, việc giữ biến động tỷ giá không quá 1% đến cuối năm hiện đang vấp phải nhiều lực cản. Việc có tìm được lời giải đáp hay không còn tùy thuộc rất lớn vào tình hình sức khỏe kinh tế trong nước và thế giới.
Thân Hoàng Dung, Phòng Nghiên cứu Vietstock



Xem bài viết: Bình luận Kinh tế vĩ mô: Tuần 03 – 07/10/2011