Tại sao nỗi sợ hãi đang lan khắp các thị trường tài chính

Tâm lý thị trường đã thay đổi nhanh chóng trong thời gian ngắn. Mới chỉ cách đây hai tuần, thị trường chứng khoán toàn cầu đang trải qua một đợt tăng giá mạnh mẽ sau nhiều tháng đạt mức cao kỷ lục. Tuy nhiên, hiện tại, các thị trường đang chứng kiến sự giảm sút nghiêm trọng.

Chỉ số Nasdaq 100 của Mỹ đã giảm hơn 10% so với mức đỉnh vào giữa tháng 7. Chỉ số Topix của Nhật Bản đã giảm 6% chỉ trong ngày 2/8, đánh dấu phiên giao dịch tồi tệ nhất kể từ năm 2016, sau khi đã giảm 3% vào ngày 1/8, tạo ra chuỗi giảm hai ngày tồi tệ nhất kể từ năm 2011. Mặc dù giá cổ phiếu ở các khu vực khác không bị ảnh hưởng nghiêm trọng, sự hoảng loạn đang lan rộng ra khắp các thị trường.

Chỉ số VIX đo lường nỗi sợ hãi trên Phố Wall đã tăng vọt lên mức cao nhất kể từ cuộc khủng hoảng ngân hàng khu vực của Mỹ năm ngoái. Chỉ số bán dẫn Philadelphia, theo dõi các công ty trong chuỗi cung ứng sản xuất chip toàn cầu, đã giảm hơn 20% chỉ trong vài tuần.

Những tài sản đang hoạt động tốt nhất hiện nay là những nơi trú ẩn mà các nhà đầu tư tìm đến khi lo sợ: vàng, đồng yên Nhật và trái phiếu kho bạc Mỹ. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là giá vàng cũng giảm mạnh vào ngày 2/8, mặc dù vàng thường được xem là tài sản phòng ngừa trong những thời điểm hỗn loạn. Việc giá vàng giảm cho thấy có thể các nhà đầu tư bán vàng không phải vì mong muốn, mà vì cần huy động tiền mặt nhanh chóng để đáp ứng các yêu cầu margin call ở nơi khác. Điều này có thể dẫn đến các đợt bán tháo thêm và một vòng lặp tiêu cực tự củng cố.

Ba yếu tố chính đã kết hợp để khiến thị trường chứng khoán rơi vào tình trạng khó khăn.
1. Đầu tiên là việc nhận ra rằng trí tuệ nhân tạo (AI) và ngành sản xuất chip cung cấp năng lượng cho AI đang phải đối mặt với kỳ vọng cao không thực tế. Trong vòng 10 ngày, các công ty công nghệ lớn như Alphabet, Amazon, Apple, Meta và Microsoft công bố kết quả kinh doanh quý II đã khiến cổ đông thất vọng. Ngay cả Alphabet và Microsoft, dù có doanh thu vượt kỳ vọng, cũng chứng kiến giá cổ phiếu giảm ngay sau báo cáo. Cổ phiếu Amazon, với doanh thu thấp hơn dự kiến, đã sụt giảm mạnh. Sự sụp đổ này cho thấy sự phấn khích trước đây về AI đang dần nguội lạnh.

Điều này đã có tác động ngay lập tức đến các nhà sản xuất chip. Nếu đầu tư vào AI giảm, kỳ vọng về nhu cầu chip không còn hợp lý. Thực tế, những tuần gần đây cũng đã làm dấy lên lo ngại về các yếu tố khác. Vào ngày 17/7, cựu Tổng thống Donald Trump đã khiến cổ phiếu bán dẫn giảm mạnh khi đề xuất rằng Đài Loan (Trung Quốc) cần tự chi trả cho sự hỗ trợ an ninh và vũ khí từ Mỹ. Chính quyền Tổng thống Biden cũng đang xem xét các hạn chế mới đối với việc xuất khẩu thiết bị sản xuất chip sang Trung Quốc. Với sự kết hợp của nhu cầu giảm và tình hình địa chính trị xấu đi, không có gì ngạc nhiên khi cổ phiếu chip đang lao dốc.

Khi các công ty công nghệ lớn gặp khó khăn, nền kinh tế Mỹ cũng bị ảnh hưởng. Trước đây, "tin xấu là tin tốt" là câu thần chú của thị trường; dấu hiệu tăng trưởng chậm lại hay thị trường lao động yếu hơn thường được xem là tin tốt vì điều này có nghĩa lạm phát có thể sẽ thấp và Fed có thể giảm lãi suất nhanh hơn. Tuy nhiên, sau khi báo cáo việc làm của Mỹ được công bố vào ngày 2/8, tâm lý thị trường đã thay đổi: tin xấu giờ đây là tin xấu.

2. Báo cáo việc làm cho thấy tỷ lệ thất nghiệp tăng lên mức cao nhất trong ba năm, đạt 4,3% vào tháng 7, trong khi nền kinh tế chỉ tạo thêm 114.000 việc làm, thấp hơn so với dự báo 175.000 việc làm. Rủi ro suy thoái mà nhiều người nghĩ đã tránh được đã gia tăng. Các nhà giao dịch bắt đầu dự đoán Fed có thể cắt giảm lãi suất 50 điểm cơ bản trong cuộc họp tháng 9 để ngăn chặn suy thoái. Lợi suất trái phiếu Kho bạc Mỹ giảm mạnh, với lợi suất kỳ hạn hai năm giảm xuống 3,9%, thấp hơn 1% so với cuối tháng 4. Trước đây, kỳ vọng giảm lãi suất có thể đã thúc đẩy giá cổ phiếu, nhưng hiện tại các nhà đầu tư dường như lo ngại về tác động tiêu cực của tăng trưởng chậm lại đối với lợi nhuận công ty, hơn là việc lãi suất thấp hơn.

3. Yếu tố thứ ba làm thị trường chao đảo là sự mạnh lên của đồng yên Nhật. Trong thời gian gần đây, đồng yên đã tăng giá so với rổ tiền tệ được tính theo tỷ giá thương mại với tốc độ gần như nhanh nhất trong hai thập kỷ. Một phần là do quyết định bất ngờ của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) tăng lãi suất thêm 10 điểm cơ bản vào ngày 31/7. Đồng yên tăng giá làm giảm giá cổ phiếu Nhật Bản, vì nhiều công ty lớn của Nhật Bản như Hitachi, Sony và Toyota có doanh thu chủ yếu từ nước ngoài.


Một số sự sụt giảm của cổ phiếu Nhật Bản có thể được giải thích bởi yếu tố này. Tuy nhiên, yếu tố quan trọng hơn là việc đóng các giao dịch phổ biến liên quan đến đồng yên yếu và chính sách tiền tệ cực kỳ ôn hòa. Sự kết hợp này đã giúp việc vay tiền yên giá rẻ, chuyển đổi sang đô la Mỹ và đầu tư vào trái phiếu Kho bạc Mỹ trở nên hấp dẫn. Nhưng với việc lãi suất Nhật Bản tăng và lãi suất Mỹ giảm, giao dịch này không còn hấp dẫn. Thậm chí, đồng yên tăng giá nhanh chóng làm tăng chi phí trả nợ bằng đô la, khiến giao dịch này trở nên lỗ. Những động thái này trong vài tuần qua buộc nhiều nhà đầu tư phải đóng vị thế và có thể bán tháo các tài sản khác, làm gia tăng thêm sự bất ổn cho cả cổ phiếu trong nước và toàn cầu.

Như thường lệ vào cuối một tuần hỗn loạn, câu hỏi lớn hiện tại là liệu giá của một tài sản có biến động đủ mạnh để gây nguy hiểm cho một tổ chức nào đó và có thể gây ra tác động nặng nề. Sự sụt giảm của giá vàng và cổ phiếu ngân hàng hiện đang là điều đáng lo ngại. Câu hỏi tiếp theo là liệu tuần tới sẽ cải thiện hay tiếp tục xấu đi. Nếu không có các nhà đầu tư lớn quyết định bán tháo, điều này có thể ảnh hưởng đến tâm lý thị trường chung. Tuy nhiên, dựa trên tình hình hiện tại, thị trường có vẻ đang theo chiều hướng không tốt.